නමො තස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස
මොග්‌ගල්‌ලානසුත්‌තපාඨො
(1) පඨමො කණ්‌ඩො (සඤ්‌ඤාදි)
(සඤ්‌ඤා)
පරිභාසා
ඉති මොග්‌ගල්‌ලානෙ බ්‍යාකරණෙ සඤ්‌ඤාදිකණ්‌ඩො පඨමො.
(2) දුතියො කණ්‌ඩො (ස්‍යාදි)
ඉති මොග්‌ගල්‌ලානෙ බ්‍යාකරණෙ ස්‍යාදිකණ්‌ඩො දුතියො.
(3) තතියො කණ්‌ඩො (සමාසො)
ඉති මොග්‌ගල්‌ලානෙ බ්‍යාකරණෙ සමාසකණ්‌ඩො තතියො.
(4) චතුත්‌ථො කණ්‌ඩො (ණාදි)
ඉති මොග්‌ගල්‌ලානෙ බ්‍යාකරණෙ කාදිකණ්‌ඩො චතුත්‌ථො.
(5) පඤ්‌චමො කණ්‌ඩො (ඛාදි)
ඉති මොග්‌ගල්‌ලානෙ බ්‍යාකරණෙ ඛාදිකණ්‌ඩො පඤ්‌චමො.
(6) ඡට්‌ඨො කණ්‌ඩො (ත්‍යාදි)
2. භවිස්‌සති ස්‌සති ස්‌සන්‌ති, ස්‌සසි ස්‌සථ, ස්‌සාමි ස්‌සාම, ස්‌සතෙ ස්‌සන්‌තෙ, ස්‌සසෙ ස්‌සව්‌හෙ, ස්‌සං ස්‌සාම්‌හෙ.
7. එය්‍යාදො වා තිපත්‌තියං ස්‌සා ස්‌සංසු, ස්‌සෙ ස්‌සථ, ස්‌සං ස්‌සාම්‌හා, ස්‌සථ ස්‌සිංසු, ස්‌සසෙ ස්‌සව්‌හෙ, ස්‌සිං ස්‌සාම්‌හසෙ.
8. හෙතුඵලෙස්‌වෙය්‍ය එය්‍යුං, එය්‍යාසි එය්‍යාථ, එය්‍යාමි එය්‍යාම, එථ එරං, එථො එය්‍යාව්‌හො, එය්‍යං එය්‍යාම්‌හෙ.
ඉති මොග්‌ගල්‌ලානෙ බ්‍යාකරණෙ ත්‍යාදිකණ්‌ඩො ඡට්‌ඨො.
(7) සත්‌තමො කණ්‌ඩො (ණ්‌වාදි)
2. භර මර චර තර අර ගර හන තන මන භම කිත ධන බංහ කම්‌බම්‌බ චක්‌ඛ භික්‌ඛ සංකින්‌දන්‌ද යජ පටාණාස වස පස පංස බන්‌ධා උ.
(ඉති සරපච්‌චයා)
(ඉති කවග්‌ගපච්‌චයා)
(ඉති චවග්‌ගපච්‌චයා)
(ඉති ටවග්‌ගපච්‌චයා)
(ඉති තවග්‌ගපච්‌චයා)
(ඉති පවග්‌ගපච්‌චයා)
ඉති මොග්‌ගල්‌ලානෙ බ්‍යාකරණෙ ණ්‌වාදිකණ්‌ඩො සත්‌තමො.
නමො තස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස
මොග්‌ගල්‌ලානබ්‍යාකරණං
1. පඨමො සඤ්‌ඤාදිකණ්‌ඩො
සිද්‌ධමිද්‌ධගුණං සාධු, නමස්‌සිත්‌වා තථාගතං;
සධම්‌මසඞ්‌ඝං භාසිස්‌සං, මාගධං සද්‌දලක්‌ඛණං.
අකාරාදයො නිග්‌ගහීතන්‌තා තෙචත්‌තාලීස-ක්‌ඛරා වණ්‌ණා නාම හොන්‌ති. අ ආ ඉ ඊ උ ඌ එ එ ඔ ඔ, ක ඛ ග ඝ ඞ ච ඡ ජ ඣ ඤ්‌ඤ, ට ඨ ඩ ඪ ණ, ත ථ ද ධ න, ප ඵ බ භ ම, ය ර ල ව ස හ ළ අං. තෙන ක්‌වත්‌ථො? ‘‘එ ඔ න මවණ්‌ණෙ’’ 1. 37. තිතාලීසාභි වචනං කත්‌ථචි වණ්‌ණලොපං ඤාපෙති. තෙන ‘පටිසඞ්‌ඛා යොනිසො’තිආදි සිද්‌ධං.
තත්‌ථාදිම්‌හි දස වණ්‌ණා සරා නාම හොන්‌ති. තෙන ක්‌වත්‌ථො? ‘‘සරො ලොපො සරෙ’’ 1, 26 ඉච්‌චාදි.
3. ද්‌වෙද්‌වෙ සවණ්‌ණා. තෙසු ද්‌වෙද්‌වෙ සරා සවණ්‌ණා නාම හොන්‌ති. තෙන ක්‌වත්‌ථො? ‘‘වණ්‌ණපරෙන සවණ්‌ණොපි’’ 1, 24.
තෙසු ද්‌වීසු යො යො පුබ්‌බො, සො සො රස්‌සසඤ්‌ඤො හොති. තෙසු එ.ඔ.සංයොගතො පුබ්‌බාව දිස්‌සන්‌ති. තෙන ක්‌වත්‌ථො? ‘‘රස්‌සො වා’’ 2,62 ඉච්‌චාදි.
තෙ ස්‌වෙව ද්‌වීසුයො යො පරො, සො සො දීඝසඤ්‌ඤො හොති. තෙන ක්‌වත්‌ථො? ‘‘යො ලො පනිසු දීඝො’’ 2,88 ඉච්‌චාදි.
කකාරාදයො වණ්‌ණා නිග්‌ගහීතපරියන්‌තා බ්‍යඤ්‌ජනසඤ්‌ඤාහොන්‌ති. තෙන ක්‌වත්‌ථො? ‘‘බ්‍යඤ්‌ජනෙ දීඝරස්‌සා’’ 1,33 ඉච්‌චාදි.
කාදයො පඤ්‌ච පඤ්‌චකා වග්‌ග, නාම හොන්‌ති. තෙන ක්‌වත්‌ථො? ‘‘වග්‌ගෙ වග්‌ගන්‌තො’’ 1,41 ඉච්‌චාදි.
ය්‌වායං වණ්‌ණො බින්‌දුමත්‌තො, සො නිග්‌ගහීතසඤ්‌ඤො හොති. තෙන ක්‌වත්‌ථො? ‘‘නිග්‌ගහීතං’’ 1,38 ඉචාදි. ගරුසඤ්‌ඤාකරණං අන්‌වත්‌ථසඤ්‌ඤත්‌ථං.
නාමං පාටිපදිකං, තස්‌සඅන්‌තෙ වත්‌තමානා ඉවණ්‌ණුවණ්‌ණා ඣලසඤ්‌ඤා හොන්‌ති යථාක්‌කමං. තෙන ක්‌වත්‌ථො? ‘‘ඣලා වා’’ 2,111 ඉච්‌චාදි.
ඉත්‌ථියං වත්‌තමානස්‌ස නාමස්‌ස-න්‌තෙ වත්‌තමානා ඉවණ්‌ණුවණ්‌ණා පසඤ්‌ඤා හොන්‌ති. තෙන ක්‌වත්‌ථො? යෙ පස්‌සිවණ්‌ණස්‌ස’’ 2,116 ඉච්‌චාදි.
ඉත්‌ථියං වත්‌තමානස්‌ස නාමස්‌ස-න්‌තෙ වත්‌ථමානො ආකාරො ඝසඤ්‌ඤො හොති. තෙන ක්‌වත්‌ථො? ‘‘ඝබ්‍රහ්‌මාදිතෙ’’ 2,60 ඉච්‌චාදි.
ආලපනෙ සි ගසඤ්‌ඤො හොති.
තෙන ක්‌වත්‌ථො? ‘‘ගෙවා’’ 2,65 ඉච්‌චාදි.
(සඤ්‌ඤා)
යං විසෙසනං, තදන්‌තස්‌ස විධි ඤාතබ්‌බො ‘‘අතො යොනං ටාටෙ’’ 2,41 නරානරෙ.
සත්‌තමීනිද්‌දෙසෙ පුබ්‌බස්‌සෙව කාරියං ඤාතබ්‌බං ‘‘සරො ලොපො සරෙ’’ 1,26 වෙළග්‌ගං. ‘තමහ’න්‌තීධ කස්‌මා න හොති?, සරෙතොපසිලෙසිකාධාරො තත්‌ථෙතාව වුච්‌චතෙ ‘පුබ්‌බස්‌සෙව හොති න පරස්‌සා’ති.
පඤ්‌චමීනිද්‌දෙසෙ පරස්‌ස කාරියං ඤාතබ්‌බං ‘‘අතොයොනං ටාටෙ’’ 2,41 නරානරෙ. ඉධ න හොතං ‘ජන්‌තුහො අනත්‌තා’. ඉධ කස්‌මා න හොති? ඔසඛ්‍යො, අනන්‌තරෙ කතත්‌ථතාය න බ්‍යවහිතස්‌ස කාරියං.
පරස්‌ස ස්‌සිස්‌සමානං කාරියමාදිවණ්‌ණස්‌ස ඤාතබ්‌බං ‘‘ර සඞ්‌ඛ්‍යාතො වා’’ 3,103 තෙරස.
ඡට්‌ඨීනිද්‌දිට්‌ඨස්‌ස යං කාරියං, තදන්‌තස්‌ස වණ්‌ණස්‌ස විඤ්‌ඤෙය්‍යං ‘‘රාජස්‌සි නාම්‌හි’’ 2,23 රාජිනා.
ඞකාරො අනුබන්‌ධො යස්‌ස, සො අන්‌තස්‌ස හොති ‘‘ගොස්‌සා වඞ’’ 1,32 ගවාස්‌සං.
ටකාරො-නුබන්‌ධො යස්‌ස, සො-නෙකක්‌ඛරො චාදෙසො සබ්‌බස්‌ස හොති ‘‘ඉමස්‌සානිත්‌ථියං ටෙ’’ 2,128 එසු, ‘‘නාම්‌හ-නිමි’’ 2,126 අනෙන.
ඡට්‌ඨීනිද්‌දිට්‌ඨස්‌ස ඤානුබන්‌ධකානුබන්‌ධා ආද්‍යන්‌තා හොන්‌ති ‘‘බ්‍රූතො තිස්‌සීඤ’’ 6,36 බ්‍රවීති, ‘‘භූස්‌ස වුක’’ 6,17 බභූව.
මකාරො-නුබන්‌ධො යස්‌ස, සො සරා නමන්‌තා සරා පරො හොති ‘‘මඤ්‌ච රුධාදීනං’’ 5-19 රුන්‌ධති.
ද්‌වින්‌නං සාවකාසානමෙකත්‌ථප්‌පසඞ්‌ගෙ පරො හොති. යථා ද්‌වින්‌නං තිණ්‌ණං වාපුරිසානං සහප්‌පත්‌තියං පරො, සො ච (ගච්‌ඡති) ත්‌වං ච (ගච්‌ඡසි, තුම්‌හෙ) ගච්‌ඡථ. සො ච (ගච්‌ඡති,) ත්‌වං ච (ගච්‌ඡසි,) අහං ච (ගච්‌ඡාමි, මයං) ගච්‌ඡාම.
යො නවයවභූතොසඞ්‌කෙතො, සො-නුබන්‌ධොති ඤාතබ්‌බො, ‘‘ලුපිතාදීනමාසිම්‌හි’’ 2-57 කත්‌තා.
සඞ්‌කෙතග්‌ගහණං කිං? පකතියාදිසමුදායස්‌සානුබන්‌ධතා මා හොතූති, අනවයවොහි සමුදායො… සමුදායරූපත්‌තායෙව.
අනවයවග්‌ගහණං කිං? ‘‘අතෙන’’ 2-108 ජනෙන. ඉමිනාව ලොපස්‌සාවගතත්‌තා නානුබන්‌ධලොපාය වචනමාරද්‌ධං.
වණ්‌ණසද්‌දො පරො යස්‌මා තෙන සවණ්‌ණොපි ගය්‌හති සංච රූපං ‘‘යුවණ්‌ණානමෙඔ ලුත්‌තා’’ 1-29 වාකෙරිතං, සමොනා.
වන්‌ත්‌වාදිසම්‌බන්‌ධීයෙවන්‌තු ගය්‌හති, ‘‘න්‌තන්‌තූනං න්‌තො යොම්‌හි පඨමෙ’’ 2-215 ගුණවන්‌තො.
වන්‌ත්‌වාදිසම්‌බන්‌ධීති කිං? ජන්‌තූ තන්‌තූ.
(පරිභාසායො.)
සරෙ සරො ලොපනීයො හොති. තත්‍රි-මෙ, සද්‌ධි-න්‌ද්‍රියං, නොහෙ-තං, භික්‌ඛුනො-වාදො, සමෙතා-යස්‌මා, අභිභා-යතනං, පුත්‌තාම-ත්‌ථි, අසන්‌තෙ-ත්‌ථ.
සරම්‌හා පරො සරො ක්‌වචි ලොපනීයො හොති. සො-පි, සාව, යතො-දකං, තතො-ව. ක්‌වචීතිකිං? සද්‌ධි-න්‌ද්‍රියං, අයමධිකාරො ආපරිච්‌ඡෙදාවසානා, තෙන නාතිප්‌පසඞ්‌ගො.
පුබ්‌බපරසරා ද්‌වෙපි වා ක්‌වචි න ලුප්‍යන්‌තෙ, ලතා ඉව, ලතෙ-ව, ලතා-ව.
තස්‌සෙ-දං, වාතෙ-රිතං, නො-පෙති, වාමො-රූ, අතෙ-වඤ්‌ඤෙහි, වො-දකං. කථං ‘‘පච්‌චොරස්‌මි’’න්‌ති? යොගවිභාගා. වාත්‌වෙව? තස්‌සිදං.
ලුත්‌තෙති කිං? ලතා ඉව.
සරෙ පරෙ ඉවණ්‌ණුවණ්‌ණානං යකාරවකාරා හොන්‌ති වා යථාක්‌කමං. බ්‍යාකතො, ඉච්‌චස්‌ස, අජ්‌ඣිණමුත්‌තො, ස්‌වාගතං, ස්‌වාපනලානිලං, වාත්‌වෙව? ඉති-ස්‌ස. ක්‌වචිත්‌වෙව? යානී-ධ, සූ-පට්‌ඨිතං.
එඔනංයවායොන්‌ති වා සරෙ යථාක්‌කමං. ත්‍යජ්‌ජ තෙ-ජ්‌ජ, ස්‌වාහං සො-හං. ක්‌වචිත්‌වෙව? පුත්‌තාම-ත්‌ථි, අසන්‌තෙ-ත්‌ථ.
සරෙ ගොස්‌ස අවඞ හොති. ගවා-ස්‌සං. ‘යථරීව, තථරිවෙ’ති නිපාතාව, ‘භුසාමිවෙ’ති ඉවසද්‌දො එවත්‌ථො.
සරම්‌හා පරස්‌ස බ්‍යඤ්‌ජනස්‌ස ක්‌වචි ද්‌වෙ රූපානි හොන්‌ති. පග්‌ගහො. සරම්‌හාති කිං? තං ඛණං.
චතුත්‌ථදුතියෙසු පරෙස්‌වෙසං චතුත්‌ථදුතියානං තබ්‌බග්‌ගෙ තතිය පඨමා හොන්‌ති. පච්‌චාසත්‌ථ්‍යා, නිග්‌ඝොසො, අක්‌ඛන්‌ති, බොජ්‌ඣඞ්‌ගා, සෙතච්‌ඡත්‌තං, දඩ්‌ඪො, නිට්‌ඨානං, මහද්‌ධනො, යසත්‌ථෙරො, අප්‌ඵුටං, අබ්‌භුග්‌ගතො. එස්‌වීති කිං? ථෙරො. එසන්‌ති කිං? පත්‌ථො.
එවසද්‌දෙ පරෙ ඉතිස්‌ස වො හොති වා. ඉත්‌වෙව, ඉච්‌චෙව. එවෙති කිං? ඉච්‌චාහ.
එඔනං වණ්‌ණෙ ක්‌වචි අ හොති වා. දිස්‌වා යාචක මාගතෙ, අකරම්‌හස තෙ, එස අත්‌ථො, එස ධම්‌මො, අග්‌ගමක්‌ඛායති, ස්‌වාතනං , හිය්‍යත්‌තනං, කරස්‌සු. වාත්‌වෙව? යාචකෙ ආගතෙ එසො ධම්‌මො. වණ්‌ණෙති කිං? සො.
නිග්‌ගහීතමාගමො හොති වා ක්‌වචි. චක්‌ඛුං උදපාදි චක්‌ඛුඋදපාදි, පුරිමං ජාතිං පුරිමජාතිං, කත්‌තබ්‌බං කුසලං බහුං. අවංසිරොතිආදීසු නිච්‌චං… වවත්‌ථිතවිභාසත්‌තා වාධිකාරස්‌ස, සාමත්‌තියෙනාගමොව, ස ච රස්‌ස සරස්‌සෙව හොති… තස්‌ස රස්‌සානුගතත්‌තා.
නිග්‌ගහීතස්‌ස ලොපො හොති වා ක්‌වචි. ක්‍යාහං කිමහංසාරත්‌තො සංරත්‌තො. සල්‌ලෙ ඛො-ගන්‌තුකාමො ගන්‌තුමනොති, ආදීසු නිච්‌චං.
නිග්‌ගහීතම්‌හා පරස්‌ස සරස්‌ස ලොපො හොති වා ක්‌වචි. ත්‌වං-සි ත්‌වමසි.
නිග්‌ගහීතස්‌ස ඛො වග්‌ගෙ වග්‌ගන්‌තො වා හොති පච්‌චාසත්‌ත්‍යා. තඞ්‌කරොති තං කරොති, තඤ්‌චරති තං චරති, තණ්‌ඨානං තං ඨානං, තන්‌ධනං තං ධනං, තම්‌පාති තං පාති. නිච්‌චං පදමජ්‌ඣෙ ගන්‌ත්‌වා, ක්‌වචඤ්‌ඤාත්‍රපි සන්‌තිට්‌ඨති.
සංසද්‌දස්‌ස යං නිග්‌ගහීතං තස්‌ස වා ඤො හොති යකාරෙ. සඤ්‌ඤමො සංයමො.
නිග්‌ගහීතස්‌ස මයදා හොන්‌ති වා සරෙ ක්‌වචි. තමහං, තයිදං, තදලං. වා ත්‌වෙව? තං අහං.
එතෙ මයදා ච ආගමා හොන්‌ති සරෙ වා ක්‌වචි. තිවඞ්‌ගිකං, ඉතො නායති, චිනිත්‌වා, තස්‌මාතිහ, නිරොජං, පුථගෙව, ඉධමාහු, යථයිදං, අත්‌තදත්‌ථං. වා ත්‌වෙව? අත්‌තත්‌ථං. ‘අතිප්‌පගො ඛො තාවා’ති-පඨමන්‌තො පගසද්‌දොව.
ඡසද්‌දා පරස්‌ස සරස්‌ස ළකාරො ආගමො හොති වා. ඡළඞ්‌ගං, ඡළායතනං. වාත්‌වෙව? ඡඅභිඤ්‌ඤා.
තදමිනාදීනි සාධූනි භවන්‌ති. තං ඉමිනා තදමිනා, සකිං ආගාමී සකදාගාමී, එකං ඉධ අහං එකමිදාහං, සංවිධාය අවහාරො සංවිදාවහාරො, වාරිනො වාහකො වලාහකො, ජීවනස්‌ස මූතො ජීමූතො, ඡවස්‌ස සයනං සුසානං, උද්‌ධං ඛමස්‌ස උදුක්‌ඛලං, පිසිතාසො පිසාචො, මහියං රවතීති මයූරො, එවමඤ්‌ඤෙපි පයොගතො-නුගන්‌තබ්‌බා, පරෙසං පිසොදරාදිමිවෙදං දට්‌ඨබ්‌බං.
තවග්‌ගවරණානං ක්‌වචි චවග්‌ගබයඤා හොන්‌ති යථාක්‌කමං යකාරෙ. අපුච්‌චණ්‌ඩතාය, තච්‌ඡං, යජ්‌ජෙවං, අජ්‌ඣත්‌තං, ථඤ්‌ඤං, දිබ්‌බං, පය්‍යොසනා, පොක්‌ඛරඤ්‌ඤො. ක්‌වචිත්‌වෙව? රත්‌ත්‍යා
වග්‌ගලසෙහි පරස්‌ස යකාරස්‌ස ක්‌වචි තෙ වග්‌ගලසා හොන්‌ති.
සක්‌කතෙ, පච්‌චතෙ, අට්‌ටතෙ, කුප්‌පතෙ, ඵල්‌ලතෙ, අස්‌සතෙ. ක්‌වචිත්‌වෙව? ක්‍යාහං.
හස්‌ස විපල්‌ලාසො හොති යකාරෙ. ගුය්‌හං.
හස්‌ස විපල්‌ලාසො හොති වා වකාරෙ. බව්‌හාබාධො බව්‌හාබාධො.
තථනරානං ටඨණලා හොන්‌ති වා. දුක්‌කටං, අට්‌ඨකථා, ගහණං, පලිඝො, පලායති. වාත්‌වෙව? දුක්‌කතං. ක්‌වචිත්‌වෙව? සුගතො.
සංයොගස්‌ස යො ආදීභූතො-වයවො තස්‌ස වා ක්‌වචි ලොපො හොති. පුප්‌ඵං-සා ජායතෙ-ගිනි.
විච්‌ඡායමාභික්‌ඛඤ්‌ඤෙ ච යං වත්‌තතෙ, තස්‌ස ද්‌වෙ රූපානි හොන්‌ති. ක්‍රියාය ගුණෙන දබ්‌බෙන වා භින්‌නෙ අත්‌ථෙ බ්‍යාපිතුමිච්‌ඡා විච්‌ඡා. රුක්‌ඛං රුක්‌ඛං සිඤ්‌චති, ගාමො ගාමො රමණීයො, ගාමෙ ගාමෙ පානීයං, ගෙහෙ ගෙහෙ ඉස්‌සරො, රසං රසං භක්‌ඛයති, කිරියං කිරියමාරභතෙ.
අත්‌ථියෙවා-නුපුබ්‌බියෙපි විච්‌ඡා මූලෙ මූලෙ ථූලා, අග්‌ගෙ අග්‌ගෙ සුඛුමා, යදි හි එත්‌ථ මූලග්‌ගභෙදො න සියා, ආනුපුබ්‌බියම්‌පි න භවෙය්‍ය. මාසකං මාසකං ඉමම්‌හා කහාපණා භවන්‌ථානං ද්‌වින්‌නං දෙහීති මාසකං මාසකමිච්‌චෙතස්‌මා විච්‌ඡාගම්‍යතෙ, සද්‌දන්‌තරතො පන ඉමම්‌හා කහාපණාති අවධාරණං. පුබ්‌බං පුබ්‌බං පුප්‌ඵන්‌ති, පඨමං පඨමං පච්‌චන්‌තීත්‍යත්‍රාපි විච්‌ඡාව. ඉමෙ උභො අඩ්‌ඪා කතරා කතරා එසං ද්‌වින්‌නමඩ්‌ඪතා, සබ්‌බෙ ඉමෙ අඩ්‌ඪා කතමා කතමා ඉමෙසං අඩ්‌ඪුතා ඉහාපි විච්‌ඡාව. ආභික්‌ඛඤ්‌ඤං පොනොපුඤ්‌ඤං පචති පචති, පපචති පපචති, ලුනාහි ලුනාහිත්‌වෙවායං ලුනාති, භුත්‌වා භුත්‌වා ගච්‌ඡති, පටපටා කරොති, පටපටායති.
විච්‌ඡායමෙකස්‌ස ද්‌විත්‌තෙ පුබ්‌බස්‌ස ස්‍යාදිලොපො හොති. එකෙකස්‌ස. කථං මත්‌ථකමත්‌ථකෙනාති? ‘ස්‍යාදිලොපො පුබ්‌බස්‌සා’ති යොගවිභාගා, නාචාතිප්‌පසඞ්‌ගො යොගවිභාගා ඉට්‌ඨප්‌පසිද්‌ධීති.
සබ්‌බාදීනං වීතිහාරෙ ද්‌වෙ භවන්‌ති පුබ්‌බස්‌ස ස්‍යාදිලොපො ච. අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤස්‌ස භොජකා, ඉතරීතරස්‌ස භොජකා.
තුරිතෙනාපායහෙතුපදස්‌සනං සම්‌භමො, තස්‌මිංසති වත්‌ථු යාවන්‌තෙහි සද්‌දෙහි සො-ත්‌ථො විඤ්‌ඤායතෙ, තාවන්‌තො සද්‌දා පයුජ්‌ජන්‌තෙ. සප්‌පො සප්‌පො සප්‌පො, බුජ්‌ඣස්‌සු බුජ්‌ඣස්‌සු බුජ්‌ඣස්‌සු, භින්‌නො භික්‌ඛුසඞ්‌ඝො භින්‌නො භික්‌ඛුසඞ්‌ඝො.
අයමධිකාරො ආසත්‌ථපරිසමත්‌තියා. තෙන නාතිප්‌පසඞ්‌ගො ඉට්‌ඨප්‌පසිද්‌ධි ච.
ඉති මොග්‌ගල්‌ලානෙ බ්‍යාකරණෙ වුත්‌තියං
පඨමො කණ්‌ඩො.
2. දුතියො කණ්‌ඩො (ස්‍යාදි)
එතෙසං ද්‌වෙ ද්‌වෙ හොන්‌ති එකානෙකත්‌ථෙසු වත්‌තමානතො නාමස්‌මා. මුනි මුනයො, මුනිං මුනයො, මුනිනා මුනීහි, මුනිස්‌ස මුනීනං, මුනිස්‌මා මුනීහි, මුනිස්‌ස මුනීනං, මුනිස්‌මිං මුනීසු, එවං කුමාරී කුමාරියො, කඤ්‌ඤා කඤ්‌ඤායොති. එතානි සත්‌ත දුකානි සත්‌ත විභත්‌තියො විභාගො විභතීති කත්‌වා, එත්‌ථ සිඅමිතී-කාරා-කාරා ‘‘කිමං සිසු’’ 2,200 ති සංකෙතත්‌ථා.
කරීයති කත්‌තු කිරියායා-භිසම්‌බන්‌ධීයතීති කම්‌මං, තස්‌මිං දුතියාවිභත්‌ති හොතං. කටං කරොති, ඔදනං පචති, ආදිච්‌චං පස්‌සති.
‘ඔදනො පච්‌චතී’ති ඔදනසද්‌දතො කම්‌මතා නප්‌පතීයතෙ, කිඤ්‌චරහි? ආඛ්‍යාතතො. ‘කටං කරොති විපුලං දස්‌සනීය’න්‌ති අත්‌ථෙව ගුණයුත්‌තස්‌ස කම්‌මතා, ඉච්‌ඡිතෙපි කම්‌මත්‌තාව දුතියා සිද්‌ධා ගාවුං පයො දොහති, ගොමන්‌තං ගාවං යාචති, ගාවමවරුන්‌ධති වජං, මාණවකං මග්‌ගං පුච්‌ඡති, ගොමන්‌තං ගාවං භික්‌ඛතෙ, රුක්‌ඛමවචිනාති ඵලානි, සිස්‌සං ධම්‌මං බ්‍රූතෙ, සිස්‌සං ධම්‌මමනුසාසතීති. එවං අනිච්‌ඡිතෙපි අහිං ලඞ්‌ඝයති, විසං භක්‌ඛෙති. යංනෙවිච්‌ඡිතං නාපි අනිච්‌ඡිතං, තත්‌ථාපි දුතියා සිද්‌ධා. ගාමං ගච්‌ඡන්‌තො රුක්‌ඛමූලමුපසප්‌පති.
පථවිං අධිසෙස්‌සති, ගාමමධිතිට්‌ඨති, රුක්‌ඛමජ්‌ඣාසතෙතිඅධිසීඨාසානංපයොගෙ-ධිකරණෙ කම්‌මවචනිච්‌ඡා, වත්‌තිච්‌ඡාතො හි කාරකානි හොන්‌ති. තං යථා-වලාහකා විජ්‌ජොතතෙ, වලාහකස්‌ස විජ්‌ජොතතෙ, වලාහකො විජ්‌ජොතතෙ, වලාහකෙ විජ්‌ජොතතෙ, වලාහකෙන විජ්‌ජොතතෙති. එවමභිනිවිසස්‌ස වා ධම්‌මමභිනිවිසතෙ ධම්‌මෙ වා.
තථා උපන්‌වජ්‌ඣාවසස්‌සාභොජන නිවුත්‌තිවචනස්‌ස ගාමමුපවසති, ග, මමනුවසති, පබ්‌බතමධිවසති, ඝරමාවසති. අභොජනනිවුත්‌ති වචනස්‌සාති කිං? ගාමෙ උපවසති, භොජනනිවුත්‌තිං කරොතීති අත්‌ථො. තප්‌පානාචාරෙපි කම්‌මත්‌තාව දුතියා සියා නදිම්‌පිවති, ගාමං චරති, එවං ‘සචෙ මං ආලපිස්‌සතී’තිආදීසුපි. විහිතාව පතිධයොගෙ දුතියා – ‘පටිභන්‌තු තං චුන්‌ද බොජ්‌ඣඞ්‌ගා’ති. තං පති බොජ්‌ඣඞ්‌ගා භාසන්‌තූති අත්‌ථො, යදාතු ධාතුනායුත්‌තො පති, තදා තෙනා-යොගා සම්‌බන්‌ධෙ ඡට්‌ඨීව ‘තස්‌ස නප්‌පටිභාතී’ති. අක්‌ඛෙ දිබ්‌බති, අක්‌ඛෙහි දිබ්‌බති, අක්‌ඛෙසු දිබ්‌බතීති කම්‌මකරණාධිකරණවචනිච්‌ඡා.
කිරියා, ගුණ, දබ්‌බෙහි සාකල්‌ලෙන කාලද්‌ධානං සම්‌බන්‌ධො අච්‌චන්‌තසංයොගො. තස්‌මිං විඤ්‌ඤායමානෙ කාලසද්‌දෙහි අද්‌ධඅද්‌දෙහි ච දුතියා හොති. මාසමධීතෙ, මාසං කල්‍යාණි, මාසං ගුළධානා, කොසමධීතෙ, කොසං කුටිලා නදී, කොසං පබ්‌බතො. අචන්‌තසංයොගෙති කිං? මාසස්‌ස ද්‌වීහමධීතෙ, කොසස්‌සෙකදෙසෙ පබ්‌බතො.
පුබ්‌බණ්‌හසමයං නිවාසෙත්‌වා, එකං සමයං භගවා, ඉමං රත්‌තිං චත්‌තාරො මහාරාජාති එවමාදීසු කාලවාචී හි අච්‌චන්‌තසංයොගත්‌තාව දුතියා සිද්‌ධා. විභත්‌තිවිපල්‌ලාසෙනපි වා බහුලංවිධානා.
ඵලප්‌පත්‌තියං කිරියාපරිසමත්‌ත්‍යපවග්‌ගො, තස්‌මිං විඤ්‌ඤායමානෙ කාලද්‌ධානං කිරියායාච්‌චන්‌තසංයොගෙ තතියාභිමතා, සාපි කරණත්‌තාව සිද්‌ධා ‘මාසෙනානුවාකො-ධීතො, කොසෙනානුවාකො-ධීතො’ති. අනපවග්‌ගෙතු අසාධකතමත්‌තාකරණත්‌තාභාවෙ දුතියාව ‘මාසමධීතො-නුවාකො, න චානෙ න ගහිතො’ති.
කාරකමජ්‌ඣෙ යෙ කාලද්‌ධානවාචිනො, තතො සත්‌තමීපඤ්‌චමියො අභිමතා ‘අජ්‌ජ භුත්‌වා දෙවදත්‌තො ද්‌විහෙ භුඤ්‌ජිස්‌සති, ද්‌වීහා භුඤ්‌ජිස්‌සති, අත්‍රට්‌ඨො-යමිස්‌සාසො කොසෙ ලක්‌ඛං විජ්‌ඣති, කොසා ලක්‌ඛං විජ්‌ඣතී’ති, තාපීහ සකසකකාරකවචනිච්‌ඡායෙව සිද්‌ධා.
ගමනත්‌ථානං බොධත්‌ථානං ආහාරත්‌ථානං සද්‌දත්‌ථානමකම්‌මකානං භජ්‌ජාදීනඤ්‌ච පයොජ්‌ජෙ කත්‌තරි දුතියා හොති. සාමත්‌ථියා ච පයොජකබ්‍යාපාරෙන කම්‌මතාවස්‌ස හොතීති පතීයතෙ. ගමයති මාණවකං ගාමං, යාපයති මාණවකං ගාමං, බොධයති මාණවකං ධම්‌මං, වෙදයති මාණවකං ධම්‌මං, භොජයති මාණ-වකං මොදකං, ආසයති මාණවකං මොදකං, අජ්‌ඣාපයති මාණවකං වෙදං, පාඨයති මාණවකං වෙදං, ආසයති දෙවදත්‌තං, සායයති දෙවදත්‌තං, අඤ්‌ඤං භජ්‌ජාපෙති, අඤ්‌ඤං කොට්‌ටාපෙති, අඤ්‌ඤං සන්‌ථරාපෙති. එතෙසමෙවාති කිං? පාචෙති ඔදනං දෙවදත්‌තෙන යඤ්‌ඤදත්‌තො. පයොජ්‌ජෙති කිං? ගච්‌ඡති දෙවදත්‌තො. යදා චරහි ගමයති දෙවදත්‌තං යඤ්‌ඤදත්‌තො, තමපරො පයොජෙති, තදා ගමයති දෙවදත්‌තං යඤ්‌ඤදත්‌තෙනෙති භවිතබ්‌බං … ගමයතිස්‌සා-ගමනත්‌ථත්‌තා.
හරාදීනං පයොජ්‌ජෙ කත්‌තරි දුතියා හොති වා. හාරෙති භාරං දෙවදත්‌තං දෙවදත්‌තෙනෙති වා, අජ්‌ඣොහාරෙති සත්‌තුං දෙවදත්‌තං දෙවදත්‌තෙනෙති වා, කාරෙති කටං දෙවදත්‌තං දෙවදත්‌තෙනෙති වා දස්‌සයතෙ ජනං රාජං ජනෙනෙති වා, අභිවාදයතෙ ගුරුං දෙවදත්‌තං දෙවදත්‌තෙනෙති වා.
ඛාදාදීනං පයොජ්‌ජෙ කත්‌තරි දුතියා න හොති. ඛාදයති දෙවදත්‌තෙන, ආදයති දෙවදත්‌තෙන, අව්‌හ, පයති දෙවදත්‌තෙන, සද්‌දායයති දෙවදත්‌තෙන, කන්‌දයති දෙවදත්‌තෙන, නායයති දෙවදත්‌තෙන.
(1) වහිස්‌සානියන්‌තුකෙ. වාහයති භාරං දෙවදත්‌තෙන අනියන්‌තුකෙති කිං? වාහ-යති භාරං බලීබද්‌දෙ.
ධීආදීහි යුත්‌තතො දුතියා හොති. ධිරත්‌ථු මං පූතිකායං, අන්‌තරා ච රාජගහං අන්‌තරා ච නාලන්‌දං, සමාධානමන්‌තරෙන, මුචලින්‌දමභිතො සරමිච්‌චාදි, ඡට්‌ඨියාපවාදො-යං.
ලක්‌ඛණාදීස්‌වත්‌ථෙස්‌වභිනා යුත්‌තම්‌හා දුතියා මහාති. රුක්‌ඛමභි විජ්‌ජොතතෙ විජ්‌ජු, සාධු දෙවදත්‌තො මාතරමභි, රුක්‌ඛං රුක්‌ඛමභිතිට්‌ඨති.
පතිපරීහි යුත්‌තම්‌හා ලක්‌ඛණාදීසු භාගෙ චත්‌ථෙ දුතියා හොති. රුක්‌ඛං පති විජ්‌ජොතතෙ විජ්‌ජු, සාධු දෙවදත්‌තො මාතරං පති, රුක්‌ඛං රුක්‌ඛං පති තිට්‌ඨති, යදෙත්‌ථ මං පති සියා. රුක්‌ඛං පරි විජ්‌ජොතතෙ විජ්‌ජු, සාධු දෙවදත්‌තො මාතරං පරි, රුක්‌ඛං රුක්‌ඛං පරි තිට්‌ඨති, යදෙත්‌ථ මං පරි සියා.
ලක්‌ඛණාදීස්‌වත්‌ථෙස්‌වනුනා යුත්‌තම්‌හා දුතියා හොති. රුක්‌ඛමනු විජ්‌ජොතතෙ විජ්‌ජු, සච්‌චකිරියමනු වුට්‌ඨි පාවස්‌සි, හෙතු ච ලක්‌ඛණං භවති, සාධු දෙවදත්‌තො මාතරමනු, රුක්‌ඛං රුක්‌ඛමනු තිට්‌ඨති, යදෙත්‌ථ මං අනු සියා.
හීනත්‌ථෙ-නුනා යුත්‌තම්‌හා දුතියා හොති. අනු සාරිපුත්‌තං පඤ්‌ඤවන්‌තො.
හීනත්‌ථෙ උපෙන යුත්‌තම්‌හා දුතියා හොති. උප සාරිපුත්‌තං පඤ්‌ඤවන්‌ථො.
ආධික්‍යත්‌ථෙ උපෙන යුත්‌තම්‌හා සත්‌තමී හොති. උප ඛාරියං දොණො.
සාමිභාවත්‌ථෙ-ධිනා යුත්‌තම්‌හා සත්‌තමී හොති. අධි බ්‍රහ්‌මදත්‌තෙ පඤ්‌චාලා, අධි පඤ්‌චාලෙසු බ්‍රහ්‌මදත්‌තො.
කත්‌තරි කරණෙ ච කාරකෙ තතියා හොති. පුරිසෙන කතං, අසිනා ඡින්‌දති. පකතියා-භිරූපො, ගොත්‌ථෙන ගොතමො, සුමෙධො නාම නාමෙන, ජාතියා සත්‌තවස්‌සිකොති භූධාතුස්‌ස සම්‌භවා කරණෙ එව තතියා. එවං සමෙන ධාවති විසමෙන ධාවති, ද්‌විදොණෙන ධඤ්‌ඤං කිණාති, පඤ්‌චකෙන පසවො කිණාතීති.
සහත්‌ථෙන යොගෙ තතියා සියා. පුත්‌තෙන සහ ගතො, පුත්‌තෙන සද්‌ධිං ආගතො, තතියාපි ඡට්‌ඨීව අප්‌පධානෙ එව භවති.
ලක්‌ඛණෙ වත්‌තමානතො තතියා සියා. තිදණ්‌ඩකෙන පරිබ්‌බාජකමද්‌දක්‌ඛී, අක්‌ඛිනා කාණො, තෙන හි අඞ්‌ගෙන අඞ්‌ගිනො විකාරො ලක්‌ඛීයතෙ.
තක්‌කිරියා යොග්‌ගෙ තතියා සියා. අන්‌නෙන වසති, විජ්‌ජාය යසො.
ඉණෙ හෙතුම්‌හි පඤ්‌චමී හොති වා. සතස්‌මා බද්‌ධො, සතෙන වා.
පරඞ්‌ගභූතෙ හෙතුම්‌හි පඤ්‌චමී හොති වා. ජළත්‌තා බද්‌ධො ජළත්‌තෙන වා, පඤ්‌ඤාය මුත්‌තො, හුත්‌වා අභාවතොඅනිච්‌චා, සඞ්‌ඛාරනිරොධා විඤ්‌ඤාණනිරොධො.
හෙත්‌වත්‌ථවාචීහි යොගෙ හෙතුම්‌හි ඡට්‌ඨී සියා. උදරස්‌ස හෙතු, උදරස්‌ස කාරණා.
හෙත්‌වත්‌ථෙහි යොගෙ සබ්‌බාදීහි සබ්‌බා විභත්‌තියො හොන්‌ති. කො හෙතු, කං හෙතුං, කෙන හෙතුනා, කස්‌ස හෙතුස්‌ස, කස්‌මා හෙතුස්‌මා, කස්‌ස හෙතුස්‌ස, කස්‌මිං හෙතුස්‌මිං, කිං කාරණං, කෙන කාරණෙන, කිං නිමිත්‌තං, කෙන නිමිත්‌තෙන, කිං පයොජනං, කෙන පයොජනෙන ඉච්‌චෙවමාදි. හෙත්‌වත්‌ථෙහීත්‌වෙව? කෙන කතං.
යස්‌ස සම්‌මා පදීයතෙ තස්‌මිං චතුත්‌ථී සියා. සඞ්‌ඝස්‌ස දදාති. ආධාරවිවක්‌ඛායං සත්‌තමීපි සියා සඞ්‌ඝෙ දෙහි.
තස්‌සෙ-දං තදත්‌ථං, තදත්‌ථභාවෙ ජොතනීයෙ නාමස්‌මා චතුත්‌ථී සියා. සීතස්‌ස පටිඝාතාය, අත්‌ථාය හිතාය (සුඛාය) දෙවමනුස්‌සානං, නාලං දාරභරණාය, යූපාය දාරු, පාකාය වජතීත්‌වෙවමාදි.
කස්‌ස සාදුං න රුච්‌චභි, මා-යස්‌මන්‌තානම්‌පි සඞ්‌ඝභෙදො රුච්‌චිත්‌ථ, ඛමති සඞ්‌ඝස්‌ස, භත්‌තමස්‌ස නච්‌ඡාදෙසීති ඡට්‌ඨී සම්‌බන්‌ධවචනිච්‌ඡායං, න චෙවං විරොධො සියා සදිසරූපත්‌තා, එවංවිධෙසු ච සම්‌බන්‌ධස්‌ස සද්‌දිකානුමතත්‌තා , කස්‌ස වා ත්‌වං ධම්‌මං රොචෙසීති අත්‌ථමත්‌තෙ පඨමා.
එවමඤ්‌ඤාපි විධඤ්‌ඤය්‍යා, පරතොපි යථාගමං.
රඤ්‌ඤො සතං ධාරෙති, රඤ්‌ඤො ඡත්‌තං ධාරෙතීති සම්‌බන්‌ධෙ ඡට්‌ඨී, එවං රඤ්‌ඤො සිලාඝතෙ, රඤ්‌ඤො හනුතෙ, රඤ්‌ඤො උපතිට්‌ඨතෙ, රඤ්‌ඤො සපතෙ, දෙවාපි තස්‌ස පිහයන්‌ති තාදිනො, තස්‌ස කුජ්‌ඣ මහාවීර, යදිහං තස්‌ස පකුප්‌පෙය්‍යං, දුහයති දිසානං මෙඝො, යො මිත්‌තානං න දූභති, යො අප්‌පදුට්‌ඨස්‌ස නරස්‌ස දුස්‌සති, ක්‍යාහං අය්‍යානං අපරජ්‌ඣාමි, ඉස්‌සයන්‌ති සමණානං තිත්‌ථියා, ධම්‌මෙන නයමානානං කා උසූයා රඤ්‌ඤො භාග්‍යමාරජ්‌ඣති, රඤ්‌ඤො භාග්‍යමික්‌ඛතෙ, තෙන යාචිතො අයාචිතො වා තස්‌ස ගාවො පටිසුණාති, ගාවො ආසුණාති, භගවතො පච්‌චස්‌සොසුං, හොතු පතිගිණාති, හොත්‌වනුගිණාති, ආරොචයාමි වො පතිවෙදයාමි වො, ධම්‌මං තෙ දෙසෙස්‌සාමි, යථා වො භගවා බ්‍යාකරෙය්‍ය, අලං තෙ ඉධ වාසෙන, කිං තෙ ජටාහි දුම්‌මෙධ, අරහති මල්‌ලො මල්‌ලස්‌සාති.
ජීවිතං තිණායපි න මඤ්‌ඤමානොති තාදත්‌ථ්‍ය චතුත්‌ථී, තිණෙන යො අත්‌ථො තදත්‌ථායපීති අත්‌ථො, ‘‘යො ච සීතඤ්‌ච උණ්‌හඤ්‌ච, තිණා භිය්‍යො න මඤ්‌ඤති’’ තිණමිව ජීවිතං මඤ්‌ඤමානොති සවිසයාව විභත්‌තියො. සග්‌ගාය ගච්‌ඡතීති තාදත්‌ථ්‍යෙ චතුත්‌ථී, යො හි සග්‌ගං ගච්‌ඡති තදත්‌ථං තස්‌ස ගමනන්‌ති, කම්‌මවචනිච්‌ඡායන්‌තු දුතියාව සග්‌ගං ගච්‌ඡතීති.
ආයු භොතො හොතු, චිරං ජීවිතං, භද්‌දං කල්‍යාණං අත්‌ථං පයොජනං, කුසලං අනාමයං, හිතං පථ්‍යං සුඛං සාතං භොතො හොතු, සාධු සම්‌මුති මෙතස්‌ස, පුත්‌තස්‌සාවිකරෙය්‍ය ගුය්‌හමත්‌ථං, තස්‌ස මෙ සක්‌කො පාතුරහොසි, තස්‌ස පහිණෙය්‍ය, භික්‌ඛූනං දුතං පාහෙසි, කප්‌පති සමණානං ආයොගො, එකස්‌ස ද්‌වින්‌නං තිණ්‌ණං වා පහොති, උපමං තෙ කරිස්‌සාමි, අඤ්‌ජලිං තෙ පග්‌ගණ්‌හාමි, තස්‌ස ඵාසු, ලොකස්‌සත්‌ථො, නමො තෙ පුරිසාජඤ්‌ඤ, සොත්‌ථි තස්‌ස, අලං මල්‌ලො මල්‌ලස්‌ස, සමත්‌ථො මල්‌ලො මල්‌ලස්‌ස, තස්‌ස හිතං, තස්‌ස සුඛං, ස්‌වාගතං තෙ මහාරාජාති සබ්‌බත්‌ථ ඡට්‌ඨී සම්‌බන්‌ධෙ, එවංවිධමඤ්‌ඤම්‌පෙව විඤ්‌ඤෙය්‍යං යථාගමං.
පදත්‌ථාවධිස්‌මා පඤ්‌චමීවිභත්‌ති හොති. ගාමස්‌මා ආගච්‌ඡතු, එවං චොරස්‌මා භායති, චොරස්‌මා උත්‌තසති, ඔරස්‌මා තායති, චොරස්‌මා රක්‌ඛතීති, සචෙ භායථ දුක්‌ඛස්‌ස, පමාදෙ භයදස්‌සිවා, තසන්‌ති දණ්‌ඩස්‌සාති ඡට්‌ඨී සත්‌තමියොපි හොන්‌තෙව සම්‌බන්‌ධාධාරවචනිච්‌ඡායං.
අජ්‌ඣෙනා පරාජෙති, පටිපක්‌ඛෙ පරාජෙතීති සවිසයාව විභත්‌තියො. සචෙ කෙවට්‌ටස්‌ස පරජ්‌ජිස්‌සාමීති ඡට්‌ඨීපි හොති සම්‌බන්‌ධවචනිච්‌ඡායං. යවෙහි ගාවො වාරෙති, පාපා චිත්‌තං නිවාරයෙ, කාකෙ රක්‌ඛති තණ්‌ඩුලාති සවිසයෙව පඤ්‌චමී. චිත්‌තං රක්‌ඛෙථ මෙධාවීති දුතියාව දිස්‌සති කම්‌මත්‌ථෙ. උපජ්‌ඣායා අන්‌තරධායති , උපජ්‌ඣායා අධිතෙ, කාමතො ජායතෙ සොකොති සවිසයෙ පඤ්‌චමී.
තත්‌ථෙව-න්‌තරධායි සු, නටස්‌ස සුණොති, පදුමං තත්‌ථ ජායෙථාති සත්‌තමීඡට්‌ඨියොපි හොන්‌තෙව සවිසයෙ. හිමවන්‌තා පභවති ගඞ්‌ගා, පාණාතිපාතා විරමස්‌සු ඛිප්‌පං, අඤ්‌ඤො දෙවදත්‌තා, භින්‌නො දෙවදත්‌තාති සවිසයෙව පඤ්‌චමී. එවං ආරා සො ආසවක්‌ඛයා, ඉතරො දෙවදත්‌තා, උද්‌ධං පාදතලා අධො කෙසමත්‌ථකා, පුබ්‌බො ගාමා, පුබ්‌බෙව සම්‌බොධා, තතො පරං, තතො අපරෙන සමයෙන, තතුත්‌තරින්‌ති. සම්‌බන්‌ධවචනිච්‌ඡායං ඡට්‌ඨීපි පුරතො ගාමස්‌ස, දක්‌ඛිණතො ගාමස්‌ස, උපරි පබ්‌බතස්‌ස, හෙට්‌ඨා පාසාදස්‌සාති. පාසාදමාරුය්‌හ පෙක්‌ඛති පාසාදා පෙක්‌ඛති, ආසනෙ උපවිසිත්‌වා පෙක්‌ඛති ආසනා පෙක්‌ඛතීති අවධිවචනිච්‌ඡායං පඤ්‌චමී.
පුච්‌ඡානාඛ්‍යානෙසු කුතො භවං? පාතටලිපුත්‌තස්‌මාති. තථා දෙසකාලමානෙපි පාටලිපුත්‌තස්‌මා රාජගහං සත්‌ත යොජනානි, සත්‌තසු යොජනෙසූති වා. එවං ඉතො තිණ්‌ණං මාසාන-මච්‌චයෙනාති, කිච්‌ඡාලද්‌ධන්‌ති ගුණෙ පඤ්‌චමී. කිච්‌ඡෙන මෙ අධිගතන්‌ති හෙතුම්‌හි කරණෙ වා තතියා. එවං ථොකා මුත්‌තො, ථොකෙන මුත්‌තොති. ථොකං චලතීති කිරියාවිසෙසනෙ කම්‌මනි දුතියා.
දූරන්‌ති කත්‌ථයොගෙපි සවිසයෙව පඤ්‌චමීඡට්‌ඨියො සියුං, දූරං ගාමස්‌මා, අන්‌තිකං ගාමස්‌මා, දූරං ගාමස්‌ස, අන්‌තිකං ගාමස්‌සාති, දූරන්‌ති කත්‌ථෙහි තු සබ්‌බාව සවිසයෙ සියුං බාධකාභාවා දූරො ගාමො, අන්‌තිකො ගාමොත්‌වෙවමාදි.
කෙචි පනාහු ‘අසත්‌තවචනහෙතෙහි පාටිපදිකත්‌ථෙ දුතියාතතියාපඤ්‌චමීසත්‌තමියො, සත්‌තවචනෙහි තු සබ්‌බාව සවිසයෙ’ති, තෙ පනඤ්‌ඤෙහෙව පටික්‌ඛිත්‌තා. දූරං මග්‌ගො, අන්‌තිකං මග්‌ගොති කිරියාවිසෙසනං… භූධාතුස්‌ස ගම්‌මමානත්‌තා. විසුද්‌ධො ලොභනීයෙහි ධම්‌මෙහි, පරිමුත්‌තො සො දුක්‌ඛස්‌මා විවිච්‌චෙව කාමෙහි, ගම්‌භීරතො ච පුථුලතො ච යොජනං, ආයාමෙන යොජනං, තතො පභුති, යතො සරාමි අත්‌තානන්‌ති සවිසයෙව විභත්‌තියො.
වජ්‌ජනෙ වත්‌තමානෙහි අපපරීහි යොගෙ පඤ්‌චමී හොති. අප සාලාය ආයන්‌ති වාණිජා, පරි සාලාය ආයන්‌ති වාණිජා, සාලං වජ්‌ජෙත්‌වාති අත්‌ථො. වජ්‌ජනෙති කිං? රුක්‌ඛං පරිවිජ්‌ජොතතෙ විජ්‌ජු. ආපාටලිපුත්‌තස්‌මා වස්‌සි දෙවොති මරියාදා-භිවිධීස්‌වවධි විසයෙව පඤ්‌චමී, විනා පාටලිපුත්‌තෙන සහ වෙති විසෙසො, එවං යාව පාටලිපුත්‌තස්‌මා වස්‌සි දෙවොති.
පටිනිධිම්‌හි පටිදානෙ ච වත්‌තමානෙන පතිනා යොගෙ නාමස්‌මා පඤ්‌චමී විභත්‌ති හොති. බුද්‌ධස්‌මා පති සාරිපුත්‌තො, ඝතමස්‌ස තෙසස්‌මා පති දදාති, පටිනිධිපටිදානෙසූති කිං? රුක්‌ඛං පති විජ්‌ජොතතෙ.
විනා-ඤ්‌ඤත්‍රසද්‌දෙහි යොගෙ නාමස්‌මා තතියා ච හොති දුතියා පඤ්‌චමියො ච. විනා වාතෙන, විනා වාතං, විනා වාතස්‌මා, අඤ්‌ඤත්‍ර එකෙන පිණ්‌ඩපාතනීහාරකෙන, අඤ්‌ඤත්‍ර ධම්‌මං, අඤ්‌ඤත්‍ර ධම්‌මා.
එතෙහි යොගෙ තතියා හොති පඤ්‌චමී ච. පුථගෙව ජනෙන, පුථගෙව ජනස්‌මා, ජනෙන නානා, ජනස්‌මා නානා.
කිරියාධාර භූත කත්‌තු කම්‌මානං ධාරණෙන යො කිරියායාධාරො තස්‌මිං කාරකෙ නාමස්‌මා සත්‌තමී හොති. කටෙ නිසීදති (දෙවදත්‌තො), ථාලියං ඔදනං පචති, ආකාසෙ සකුනා, භිලෙසු තෙලං, ගඞ්‌ගායං වජො.
නිමිත්‌තත්‌ථෙ සත්‌තමී හොති. අජිනම්‌හි හඤ්‌ඤතෙ දීපි, මුසාවාදෙ පාචිත්‌ථියං.
යස්‌ස භාවො භාවන්‌තරස්‌ස ලක්‌ඛණං භවති, තතො සත්‌තමී හොති. ගාවීසු දුය්‌හමානාසු ගතො, දුද්‌ධාසු ආගතො. භාවොති කිං? යො ජටාහි සො භුඤ්‌ජති. භාවලක්‌ඛණන්‌ති කිං? යො භුඤ්‌ජති සො දෙවදත්‌තො, ‘‘අකාලෙ වස්‌සති තස්‌ස, තාලෙ තස්‌ස න වස්‌සතී’’ති විසයසත්‌තමී.
යස්‌ස භාවො භාවන්‌තරස්‌ස ලක්‌ඛණං භවති, තතො ඡට්‌ඨී භවති සත්‌තමී ච අනාදරෙ ගම්‍යමානෙ. ‘‘ආකොටයන්‌තො සො නෙති, සිවිරාජස්‌ස පෙක්‌ඛතො’’, ‘‘මච්‌චු ගච්‌ඡති ආදාය, පෙක්‌ඛමානෙ මහාජනෙ’’.
ගුන්‌නං සාමීති සම්‌බන්‌ධෙ ඡට්‌ඨී, ගොසු සාමීති විසයසත්‌තමී, එවං ගුන්‌නමිස්‌සරො, ගොස්‌විස්‌සරො, ගුන්‌නං අධිපති, ගොසු අධිපති, ගුන්‌නං දායාදො, ගොසු දාහාදො, දුන්‌නං සක්‌ඛි, ගොසු සක්‌ඛි, ගුන්‌නං පතිභූ, ගොසු පතිභූ, ගුන්‌නං පසූතො, ගොසු පසූතො, කුසලා නච්‌චගීතස්‌ස, කුසලා නච්‌චගීතෙ, ආයුත්‌තො කටකරණස්‌ස, ආයුත්‌තො කටකරණෙති.
තථාධාරවචනිච්‌ඡායං සත්‌තමී, භික්‌ඛූසු අභිවාදෙන්‌ති, මුද්‌ධනි ධුම්‌බිත්‌වා, බාහාසු ගහෙත්‌වා, හත්‌ථෙසු පිණ්‌ඩාය චරන්‌ති, පථෙසු ගච්‌ඡන්‌ති, කදලීසු ගජෙ රක්‌ඛන්‌තීති. ඤාණස්‌මිං පසන්‌නොති විසයසත්‌තමී, ඤාණෙන පසන්‌නොති කරණෙ තතියා, එවං ඤාණස්‌මිං උස්‌සුක්‌කො ඤාණෙන උස්‌සුක්‌කොති.
ජාතිගුණකිරියාහි සමුදායතෙකදෙසස්‌ස පුථක්‌කරණං නිද්‌ධාරණං. යතො තං කරීයති, තතො ඡට්‌ඨීසත්‌තමියො හොන්‌ති. සාලයො සූකධඤ්‌ඤානං පථ්‍යතමා, සාලයො සූකධඤ්‌ඤෙසු පථ්‍යතමා, කණ්‌හා ගාවීනං සම්‌පන්‌නඛීරතමා, කණ්‌හා ගාවීසු සම්‌පන්‌නඛීරතමා, ගච්‌ඡතං ධාවන්‌තො සීඝතමො, ගච්‌ඡන්‌තෙසු ධාවන්‌තො සීඝතමො. සීලමෙව සුතා සෙය්‍යොති අවධිම්‌හියෙව පඤ්‌චමී.
නාමස්‌සාභිධෙය්‍යමත්‌තෙ පඨමාවිභත්‌ති හොති. රුක්‌ඛො. ඉත්‌ථි පුමා නපුංසකන්‌ති ලිඞ්‌ගම්‌පි සද්‌දත්‌ථොව, තථා දොණො ඛාරී ආළ්‌හකන්‌ති පරිමාණම්‌පි සද්‌දත්‌ථොව, එකො ද්‌වෙ බහවොති සඞ්‌ඛ්‍යාපි සද්‌දත්‌ථොව.
සතො සද්‌දෙනාභිමුඛීකරණමාමන්‌තණං. තස්‌මිං විසයෙ පඨමා විභත්‌ති හොති. භොපුරිස, භොක්‌කත්‌ථි, භො නපුංසක.
කිරියාකාරකසඤ්‌ජාතො අස්‌සෙදම්‌භාවහෙතුකො සම්‌බන්‌ධො නාම. තස්‌මිං ඡට්‌ඨී විභත්‌ති හොති. රඤ්‌ඤො පුරිසො, සරති රජ්‌ජස්‌සාති සම්‌බන්‌ධෙ ඡට්‌ඨී, රජ්‌ජසම්‌බන්‌ධිනිං සතිං කරොතීති අත්‌ථො, කම්‌මවචනිච්‌ඡාරන්‌තු දුතියාව සරති රජ්‌ජං. තථා රජකස්‌ස වත්‌ථං දදාති, පහරතො පිට්‌ඨිං දදාති, බාලො පූරති පාපස්‌ස, අමච්‌චෙ තාත ජානාහි, ධීරෙ අත්‌ථස්‌ස කොවිදෙ, දිවසස්‌ස තික්‌ඛත්‌තුං, සකිං පක්‌ඛස්‌ස, පූරං හිරඤ්‌ඤසුවණ්‌ණස්‌ස කුම්‌භන්‌ත්‌වෙවමාදි.
කිතකප්‌පයොගෙ කක්‌තුකම්‌මෙසු බහුලං සම්‌බන්‌ධවචනිච්‌ඡායං ඡට්‌ඨී, සාධු සම්‌මතො බහුජනස්‌ස, සුප්‌පටිවිද්‌ධා බුද්‌ධානං ධම්‌මධාතු, ධම්‌මස්‌ස ගුත්‌තො මෙධාවී, අමතං තෙසං පරිභුත්‌තං, තස්‌ස භවන්‌ති වත්‌තාරො, අවිසංවාදකො ලොකස්‌ස, අලජ්‌ජීනං නිස්‌සාය, චතුන්‌නං මහාභූතානං උපාදාය පසාදොත්‌වෙවමාදි.
කත්‌තුකම්‌මවචනිච්‌ඡායන්‌තු තතියා දුතියායො ච, සඤ්‌චත්‌තො පිතරා අහං, සරසි ත්‌වං එවරූපිං වාචං භාසිතා, භගවන්‌තං දස්‌සනායත්‌වෙවමාදි.
තුල්‍යත්‌ථෙන යොගෙ ඡට්‌ඨී හොති තතියා වා, තුල්‍යො පිතු, තුල්‍යො පිතරා, සදිසො පිතු, සදිසො පිතරා, ඉහ කථං තතියා න හොති? අජ්‌ජුනස්‌ස තුලා නත්‌ථි, කෙසවස්‌සුපමා න චෙති, නෙතෙ තුල්‍යත්‌ථා, කිඤ්‌ජරහි තුල්‍යානමොපම්‌මත්‌ථා.
අකාරන්‌ථතො නාමස්‌මා යොනං ටාටෙ හොන්‌ති යථාක්‌කමං, ටකාරා සබ්‌බදෙසත්‌ථා, බුද්‌ධා බුද්‌ධෙ, අතොති කිං? කඤ්‌ඤායො, ඉත්‌ථියො, වධුයො, ඉධ කස්‌මා න භවති අග්‌ගයො. අවිධානසාමත්‌ථියා.
අකාරන්‌තතො නාමස්‌මා ස්‌මාස්‌මින්‌නං ටාටෙ වා හොන්‌ති යථාක්‌කමං. බුද්‌ධා බුද්‌ධස්‌මා, බුද්‌ධෙ බුද්‌ධස්‌මිං, අතොත්‌වෙව අග්‌ගිස්‌මා අග්‌ගිස්‌මිං.
අකාරන්‌තතො පරස්‌ස සස්‌ස චතුත්‌ථියා ආයො හොති වා. බුද්‌ධාය බුද්‌ධස්‌ස, භිය්‍යො තාදත්‌ථ්‍යෙයෙවායමායො දිස්‌සතෙ, ක්‌වචිදෙවඤ්‌ඤත්‌ථ, අතොත්‌වෙව ඉසිස්‌ස, චතුත්‌ථියාති කිං? බුද්‌ධස්‌ස මුඛං, අත්‌තත්‌ථන්‌ති අත්‌ථසද්‌දෙන සමාසො.
සබ්‌බාදිතොපි ස්‌මාස්‌මිංසානං ටාටෙආයා හොන්‌තෙව… නිරුත්‌තිකාරානුමතත්‌තා බුද්‌ධවචනෙ සන්‌දස්‌සනවතො ච, තත්‍රොදමුදාහරණං ‘අස්‌මා ලොකා පරම්‌හා ච, උභයා ධංසතෙ නරො’, ‘ත්‍යාහං මන්‌තෙ පරත්‌ථද්‌ධො’, ‘යායෙව ඛො පනත්‌ථාය ආගච්‌ඡෙය්‍යාථො තමෙවත්‌ථං සාධුකං මනසිකරෙය්‍යාථො’ති.
ඝපතො නාදීනමෙකස්‌මිං යයා හොනි යථාක්‌කමං. කඤ්‌ඤාය, රත්‌තියා, ඉත්‌ථියා, ධෙනුයා, වධුයා, එකස්‌මින්‌ති කිං? කඤ්‌ඤාහි, රත්‌තීහි.
ඝපසඤ්‌ඤෙහි තෙතිමාමූහි නාදීනමෙකස්‌මිංස්‌සා වා හොති, තස්‌සා කතං, තස්‌සා දීයතෙ, තස්‌සා නිස්‌සටං, තස්‌සා පරිග්‌ගහො, තස්‌සා පතිට්‌ඨිතං, තාය වා, එවං එතිස්‌සා එතාය, ඉමිස්‌සා ඉමාය, අමුස්‌සා අමුයා, එතෙහීති කිං? සබ්‌බාය, නාදීනං ත්‌වෙව? සා, ඝපතොත්‌වෙව? තාහි අමූහි.
ද්‌වාදීනං සත්‌තරසන්‌නං සඞ්‌ඛ්‍යානං නුක හොති නංම්‌හි විභත්‌තම්‌හි, ද්‌වින්‌නං චතුන්‌නං, පඤ්‌චන්‌නං, එවං යාව අට්‌ඨාරසන්‌නං, උකාරො උච්‌චාරණත්‌ථො, කකාරො අන්‌තාවයවත්‌ථො, තෙන නංම්‌හි න දීඝො.
නංම්‌හි බහුනො කතිස්‌ස ච නුක හොති, බහුන්‌නං, කතින්‌නං.
ඣසඤ්‌ඤා තිතො නංවචනස්‌ස ණ්‌ණංණ්‌ණන්‌නං හොති, තිණ්‌ණං, තිණ්‌ණන්‌නං, ඣාති කිං තිස්‌සන්‌නං.
උභා නංවචනස්‌ස ඉන්‌නං හොති, උභින්‌නං.
නාමස්‌මා සස්‌ස සුඤ හොති, බුද්‌ධස්‌ස, ද්‌විසකාරපාඨෙන සිද්‌ධෙ ලාඝවත්‌ථමිදං.
ස්‌සමාදීස්‌විතරාදීනමි හොති, ඉතරිස්‌සං, ඉතරිස්‌සා, එකිස්‌සං, එකිස්‌සා, අඤ්‌ඤිස්‌සං, අඤ්‌ඤිස්‌සා, එතිස්‌සං, එතිස්‌සා, එතිස්‌සාය, ඉමිස්‌සං, ඉමිස්‌සා, ඉමිස්‌සාය, එස්‌විති කිං? ඉතරාය, එසන්‌ති කිං? සබ්‌බස්‌සං, සබ්‌බස්‌සා.
ස්‌සමාදීසු තස්‌සා වා ඉ හොති, තිස්‌සං තස්‌සං, තිස්‌සා තස්‌සා, තිස්‌සාය තස්‌සාය, ස්‌සංස්‌සාස්‌සායෙස්‌විත්‌වෙව? තාය.
තාඑතාඉමාතො සස්‌ස ස්‌සායො හොති වා. තස්‌සාය තාය, එතිස්‌සාය එතාය, ඉමිස්‌සාය ඉමාය.
රත්‍යාදීහි ස්‌මිනො ටො හොති වා, රත්‌තො රත්‌තියං, ආදො ආදිස්‌මිං.
උභස්‌ස සුහිස්‌වො හොති. උභොසු, උභොහි.
ල්‌තුප්‌පච්‌චයන්‌තානං පිතාදීනං ච ආ හොති සිම්‌හි. කත්‌තා, පිතා. පිතු, මාතු, භාවු, මීතු, දුහිතු, ජාමාතු, නත්‌තු, හොතු, පොතු.
අ ඉ උ ඉච්‌චෙසං වා දීඝො හොති ගෙ පරෙ තිලිඞ්‌ගෙ. භො පුරිසා, භො පුරිස, භො අග්‌ගී, භො අග්‌ගි, භො භික්‌ඛූ, භො භික්‌ඛූ.
ඝතො බ්‍රහ්‌මාදිතො ච ගස්‌සෙ වා හොති. භොති කඤ්‌ඤෙ, භොති කඤ්‌ඤා, භො බ්‍රහ්‌මෙ, භො බ්‍රහ්‌ම, භො ඛත්‌තෙ, භො ඛත්‌ත, භො ඉසෙ, භො ඉසි, භො සඛෙ, භො සඛ. සඛි සඛීති ඉත්‌ථියං සිද්‌ධමෙව. ආකතිගණො-යං, එවමඤ්‌ඤත්‍රාපි.
අම්‌මාදීහි ගස්‌සෙ න හොති. භොති අම්‌මා, භොති අන්‌නා, භොති අම්‌බා.
අම්‌මාදීනං ගෙ රස්‌සො හොති වා. භොති අම්‌ම, භොති අම්‌මා.
ස්‌සමාදීසු ඝො රස්‌සො හොති. තස්‌සං, තස්‌සා, තස්‌සාය, තං, සභතිං, එස්‌විති කිං? තාය, සභාය.
එකවචනෙ යොසු ච ඝඔකාරන්‌තවජ්‌ජිතා නං නාමානං රස්‌සො හොති තිලිඞ්‌ගෙ. ඉත්‌ථිං, ඉත්‌ථියා, ඉත්‌ථියො, වධුං වධුයා, වධුයො, දණ්‌ඩිං, දණ්‌ඩිනා, දණ්‌ඩිනො, සයම්‌භුං, සයම්‌භුනා, සයම්‌භුවො, අඝො නන්‌ති කිං? කඤ්‌ඤාය, කඤ්‌ඤායො, ඔග්‌ගහණමුත්‌තරත්‌ථං.
අඝොනං ගෙ වා රස්‌සො හොති තිලිඞ්‌ගෙ, ඉත්‌ථි, ඉත්‌ථී, වධු, වධූ, දණ්‌ඩි, දණ්‌ඩී, සයම්‌භු, සයම්‌භූ. අඝොනංත්‌වෙව? භොති කඤ්‌ඤා, භො ගො.
නපුංසකවජ්‌ජිතස්‌ස නාමස්‌ස සිස්‌මිං රස්‌සො න හොති. ඉත්‌ථී, දණ්‌ඩී, වධූ, සයම්‌භූ. සිස්‌මින්‌ති කිං? ඉත්‌ථිං, අනපුංසකස්‌සාති කිං? දණ්‌ඩි කුලං.
ගසිහිනංවජ්‌ජිතාසු විභත්‌තීසු ගොසද්‌දස්‌ස ගාවගවා හොන්‌ති. (ගාවං, ගවං), ගාවො, ගවො, ගාවෙන, ගවෙන, ගාවස්‌ස, ගවස්‌ස, ගාවස්‌මා, ගවස්‌මා, ගාවෙ, ගවෙ. අගසිහිනංසූති කිං? භො ගො, ගො තිට්‌ඨති, ගොහි, ගොනං.
ගොස්‌ස සුම්‌හි ගාවගවා හොන්‌ති වා. ගාවෙසු, ගවෙසු, ගොසු.
නංවචනෙන සහ ගොස්‌ස ගුන්‌නං හොති ගවංච වා. ගුන්‌නං, ගවං, ගොනං.
ගොතො නාස්‌ස ආ හොති වා. ගාවා, ගවා, ගාවෙන, ගවෙන.
අංවචනෙ ගොස්‌ස ගාව්‌හ වා හොති. වාව්‌හං, ගාවං, ගවං. ගොස්‌ස ගොණාදෙසො න කතො… සද්‌දන්‌තරත්‌තා.
පසඤ්‌ඤීතො අංවචනස්‌ස යං වා හොති. ඉත්‌ථියං, ඉත්‌ථිං. පීතොති කිං? දණ්‌ඩිං, රත්‌තිං.
ඣසඤ්‌ඤීතො අංවචනස්‌ස නං වා හොති. දණ්‌ඩිනං, දණ්‌ඩිං. කථං ‘බුද්‌ධං ආදිච්‌චබන්‌ධුන’න්‌ති? යොගවිභාවා. ඣාති කිං? ඉත්‌ථිං. ඊති කිං? අග්‌ගිං.
ඣීතො යොනං නොනෙ වා හොන්‌ති යථාක්‌කමං පුල්‌ලිඞ්‌ගෙ. දණ්‌ඩීනො, දණ්‌ඩිනෙ, දණ්‌ඩී, ඣීතො ත්‌වෙව? ඉත්‌ථියො, පුමෙති කිං? දණ්‌ඩීනි කුලානි.
ඣීතො යොනං නො වා හොති පුල්‌ලිඞ්‌ගෙ. දණ්‌ඩිනො තිට්‌ඨන්‌ති, දණ්‌ඩිනො පස්‌ස, දණ්‌ඩී වා.
ඣීතො ස්‌මිංවචනස්‌ස නි හොති වා, දණ්‌ඩිනි, දණ්‌ඩිස්‌මිං, ඣීතො ත්‌වෙව? අග්‌ගිස්‌මිං.
අම්‌බුආදීහි ස්‌මිනොනි හොති වා, ඵලං පතති අම්‌බුනි, පුප්‌ඵං යථා පංසුනි ආතපෙ කතං, වාත්‌වෙව? අම්‌බුම්‌හි, පංසුම්‌හි.
කම්‌මාදිතො ස්‌මිනො නි හොති වා. කම්‌මනි කම්‌මෙ. කම්‌ම, චම්‌ම, වෙස්‌ම, භස්‌ම (අස්‌ම), බ්‍රහ්‌ම, අත්‌ත, ආතුම, ඝම්‌ම, මුද්‌ධ. කම්‌මාදිතොති කිං? බුද්‌ධෙ.
කම්‌මාදිතො නාවචනස්‌ස එනො වා හොති. කම්‌මෙන, කම්‌මනා, චම්‌මෙන, චම්‌මනා, කම්‌මාදිතොත්‌වෙව? බුද්‌ධෙන.
ඣලතො සස්‌ස නො වා හොති. අග්‌ගිනො අග්‌ගිස්‌ස, දණ්‌ඩිනො දණ්‌ඩිස්‌ස, භික්‌ඛුනො භික්‌ඛුස්‌ස, සයම්‌භුනො සයම්‌භුස්‌ස,
කථං ‘යො ච සිස්‌සො මහාමුනෙ’ ති? (3) ‘‘ඉතො ක්‌වචි සස්‌ස ටානුබන්‌ධො’’ති බ්‍රහ්‌මාදීසු පාඨා සස්‌ස එ ටානුබන්‌ධො.
ඣලතො ස්‌මාස්‌ස නා හොති වා. අග්‌ගිනා අග්‌ගිස්‌මා, දණ්‌ඩිනා දණ්‌ඩිස්‌මා, භික්‌ඛුනා භික්‌ඛුස්‌මා, සයම්‌භුනා සයම්‌භුස්‌මා.
ලතො යොනං වො හොති වා පුල්‌ලිඞ්‌ගෙ. භික්‌ඛවො භික්‌ඛූ, සයම්‌භුවො සයම්‌භූපුමෙති කිං? ආයූනි.
ජන්‌ත්‌වාදිතො යොනං නො හොති වො ච වා පුල්‌ලිඞ්‌ගෙ. ජන්‌තුනො, ජන්‌තවො ජන්‌තුයො, ගොත්‍රභුනො, ගොත්‍රභුවො ගොත්‍රභූ. සහභුනො, සහභුවො සහභූ.
කූපච්‌චයන්‌තතො යොනං නො වා හොති පුල්‌ලිඞ්‌ගෙ, විදුනො විදූ, විඤ්‌ඤුනො විඤ්‌ඤූ, සබ්‌බඤ්‌ඤුනො සබ්‌බඤ්‌ඤූ.
අමුසද්‌දතො යොනං ලොපොව හොති පුල්‌ලිඞ්‌ගෙ, අමූ, පුමෙත්‌වෙව? අමුයො අමූනි. වොපවාදොයං.
යොනං ලොපෙ නිසු ච දීඝො හොති, අට්‌ඨී අට්‌ඨීනි, යොලොපනිසූති කිං? රත්‌තියො.
එසු නාමස්‌ස දීඝො හොති. අග්‌ගීසු, අග්‌ගීනං, අග්‌ගීහි.
පඤ්‌චාදීනං චුද්‌දසන්‌නං සුනංහිස්‌ව හොති. පඤ්‌චසු, පඤ්‌චන්‌නං, පඤ්‌චහි, ඡසු, ඡන්‌නං, ඡහි, එවං යාව අට්‌ඨරසා.
ය්‌වාදීසු න්‌තුස්‌ස අ හොති. ගුණවන්‌තා, ගුණවන්‌තං, ගුණවන්‌තෙ, ගුණවන්‌තෙන ඉච්‌චාදි, ය්‌වා-දොති කිං? ගුණවා තිට්‌ඨති.
අංසෙසු න්‌තප්‌පච්‌චයස්‌ස ට හොති වා න්‌තුස්‌ස ච. යං යං හි රාජ භජති සන්‌තංවායදි වා අසං, කිච්‌චා-නකුබ්‌බස්‌ස කරෙය්‍ය කිච්‌චං, හිමවංව පබ්‌බතං, සුජාතිමන්‌තොපි අජාතිමස්‌ස. යොගවිභාගෙනාඤ්‌ඤත්‍රාපි. චක්‌ඛුමා අන්‌ධිතා හොන්‌ති, වග්‌ගුමුදාතීරියා පන භික්‌ඛූ වණ්‌ණවා හොන්‌ති.
ඣසඤ්‌ඤස්‌ස ඉස්‌ස යොසු වා ට හොති පුල්‌ලිඞ්‌ගෙ. අග්‌ගයො අග්‌ගී, ඣග්‌ගහණං කිං? ඉකාරන්‌තසමුදායස්‌ස ට මා සියාභි, රත්‌තියො, ඉග්‌ගහණං කිං? දණ්‌ඩිනො, පුමෙති කිං? අට්‌ඨීනි.
ලසඤ්‌ඤස්‌ස උස්‌ස වෙවොසු ට හොති. භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛවො, වෙවොසූති කිං? ජන්‌තුයො, උග්‌ගහණං කිං? සයම්‌භුවො.
යොම්‌හි ක්‌වචි ලසඤ්‌ඤස්‌ස උස්‌ස වා ට හොති. හෙතයො, නන්‌දන්‌ති තං කුරයො දස්‌සනෙන, අජ්‌ජෙව තං කුරයො පාපයතු. වාති කිං? හෙතුයො.
ලසඤ්‌ඤතො උතො යොස්‌සාලපනෙ වෙවො හොන්‌ති වා පුල්‌ලිඞ්‌ගෙ. භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛවො භික්‌ඛූ, පුමෙති කිං ආයූනි, ආලපනෙති කිං? ජන්‌තුයො තිට්‌ඨන්‌ති, ලුතොත්‌වෙව? ධෙනුයො, සයම්‌භුවො.
නාමස්‌මා පරෙසං ස්‌මාහිස්‌මින්‌නං ම්‌හා භිම්‌හි වා හොන්‌ති යථාක්‌කමං. බුද්‌ධම්‌හා බුද්‌ධස්‌මා, බුද්‌ධෙභි බුද්‌ධෙහි, බුද්‌ධම්‌හි බුද්‌ධස්‌මිං, බහුලාධිකාරාඅපවාදවිසයෙපි, දසසහස්‌සිම්‌හි ධාතුයා.
අකාරන්‌තානං සබ්‌බාදීනං එ හොති නංම්‌හි සුහිසු ච. සබ්‌බෙසං, සබ්‌බෙසු, සබ්‌බෙහි, සබ්‌බාදීනන්‌ති කිං? බුද්‌ධානං, අස්‌සෙත්‌වෙව? අමූසං. සබ්‌බ කතර කතම උභය ඉතර අඤ්‌ඤ අඤ්‌ඤතර අඤ්‌ඤතම (4) ‘‘පුබ්‌බපරා-වරදක්‌ඛිණුත්‌තරා-ධරානි වවත්‌ථායමසඤ්‌ඤායං’’ (පා,1,1,34) ය ත්‍ය ත එත ඉම අමු කිං එක තුම්‌හ අම්‌හ.
සබ්‌බාදිතො නංවචනස්‌ස සංසානං හොන්‌ති. සබ්‌බෙසං, සබ්‌බෙසානං.
සබ්‌බාදීනං ඝපතො සස්‌ස ස්‌සා වා හොති, සබ්‌බස්‌සා සබ්‌බාය, පග්‌ගහණමුත්‌තරත්‌ථං.
සබ්‌බාදීනං ඝපතො ස්‌මිනො ස්‌සං වා හොති, සබ්‌බස්‌සං සබ්‌බාය, අමුස්‌සං අමුයා.
ඝපතො ස්‌මිනො යං වා හොති, කඤ්‌ඤායං කඤ්‌ඤාය, රත්‌තියං රත්‌තියා, වධුයං වධුයා, සබ්‌බායං සබ්‌බාය, අමුයං අමුයා.
එහි ස්‌මිනො සි හොති වා, පදසි පදස්‌මිං, බිලසි බිලස්‌මිං.
පදාදීහි නාස්‌ස සා හොති වා, පදසා පදෙන, බිලසා බිලෙන.
එහි නාස්‌ස සා හොති වා, කොධසා කොධෙන, අත්‌ථසා අත්‌ථෙන.
අකාරන්‌තතො පරස්‌ස නාවචනස්‌ස එනාදෙසො හොති, බුද්‌ධෙන, අතොති කිං? අග්‌ගිනා.
අකාරන්‌තතො නාමස්‌මා සිස්‌ස ඔ හොති, බුද්‌ධො, අතොත්‌වෙව? අග්‌ගි.
අකාරන්‌තතො නාමස්‌මා සිස්‌ස එ හොති වා ක්‌වචි, වනප්‌පගුම්‌බෙ යථා ඵුස්‌සිතග්‌ගෙ. අපවාදවිසයෙපි බහුලංවීධානා-සුඛෙ දුක්‌ඛෙ . වාති කිං? වනප්‌පගුම්‌බො ක්‌වචීති කිං? පක්‌ඛෙ සබ්‌බත්‌ථ මා හොතු.
අකාරන්‌තතො නාමස්‌මා සිස්‌ස අං හොති නපුංසකලිඞ්‌ගෙ. රූපං.
අකාරන්‌තතො නාමස්‌මා යොනං නි හොති නපුංසකෙ. සබ්‌බානි රූපානි, නිච්‌චවිධානෙ ඵලං එකච්‌චාදිසබ්‌බාදීනං පඨමායං.
ඣලතො යොනං නි හොති වා නපුංසකෙ, අට්‌ඨීනි අට්‌ඨී, ආයූනි ආයූ.
ඣලතො යොනං ලොපො හොති, අට්‌ඨී, ආයූ, අග්‌ගී, භික්‌ඛූ, ඣලාත්‌වෙව? අග්‌ගයො. පගෙව කස්‌මා න හොති? අන්‌තරඞ්‌ගත්‌තා අකාරස්‌ස.
ජන්‌තුහෙතූහි ඊකාරන්‌තෙහි ඝප සඤ්‌ඤෙහි ච පරෙසං යොනං වා ලොපො හොති, ජන්‌තූ ජන්‌තුයො, හෙතූ හෙතුයො, දණ්‌ඩී දණ්‌ඩියො, කඤ්‌ඤා කඤ්‌ඤායො, රත්‌තී රත්‌තියො, ඉත්‌ථී ඉත්‌ථියො, ධෙනූ ධෙනුයො, වධූ වධුයො.
පසඤ්‌ඤස්‌ස ඉවණ්‌ණස්‌ස ලොපො හොති වා යකාරෙ, රත්‍යො රත්‍යා, රත්‍යං, පොක්‌ඛරඤ්‌ඤො, පොක්‌ඛරඤ්‌ඤා, පොක්‌ඛරඤ්‌ඤං, වා ත්‌වෙව? රත්‌තියො, පස්‌සාති කිං? දණ්‌ඩියො, ඉවණ්‌ණස්‌සාති කිං? ධෙනුයො වධුයො. කථං ‘අනුඤ්‌ඤාතො අහං මත්‍යා’ති? ‘යෙ පස්‌සා’ති යොගවිභාගා.
නාමස්‌මා ගසීනං ලොපො හොති විජ්‌ඣන්‌තරාභාවෙ, භො පුරිස, අයං, දණ්‌ඩී.
අවිජ්‌ජමානසඞ්‌ඛ්‍යෙහි පරාසං සබ්‌බාසං විභත්‌තීනං ලොපො හොති, ච වා එව එවං, එතස්‌මායෙව ලිඞ්‌ගා අසඞ්‌ඛ්‍යෙහි ස්‍යාද්‍යුප්‌පත්‌ති අනුමීයතෙ.
එකත්‌ථීභාවෙ සබ්‌බාසං විභත්‌තීනං ලොපො හොති බහුලං, පුත්‌තීයති, රාජපුරිසො, වාසිට්‌ඨො, ක්‌වචි න හොති බහුලං විධානා-පරන්‌තපො, භගන්‌දරො, පරස්‌සපදං, අත්‌තනොපදං, ගවම්‌පති, දෙවානංපියතිස්‌සො, අන්‌තෙවාසී, ජනෙසුතො මමත්‌තං මාමකො.
අමාදෙකත්‌ථා පුබ්‌බං යදෙකත්‌ථං තතො පරාසං සබ්‌බාසං විභත්‌තීනං ලොපො හොති. අධිත්‌ථි. ඉධ න හොති බහුලං
අමාදෙකත්‌ථා පුබ්‌බං යදෙකත්‌ථමකාරන්‌තං, තතො පරාසං සබ්‌බාසං විභත්‌තීනං ලොපො න හොති, අන්‌තු, භවත්‍යපඤ්‌චම්‍යා, උපකුම්‌භං, අපඤ්‌චමියාති කිං? උපකුම්‌භා ආනය.
අමාදෙකත්‌ථා පුබ්‌බං යදෙකත්‌ථමකාරන්‌තං, තතො පරාසං තතියාසත්‌ථමීනං වා අං හොති, උපකුම්‌භෙන කතං, උපකුම්‌භං කතං, උපකුම්‌තෙ නිධෙහි, උපකුම්‌භං නිධෙහි.
නාම්‌හි රාජස්‌සි වා හොති, සබ්‌බදත්‌තෙන රාජිනා, වාත්‌වෙව? රඤ්‌ඤා.
රාජස්‌ස ඌ හොති වා සුනංහිසු, රාජූසු රාජෙසු, රාජූනං රඤ්‌ඤං, රාජූහි රාජෙහි.
ඉමසද්‌දස්‌සානිත්‌ථියං ටෙ හොති වා සුනංහිසු, එසු ඉමෙසු, එසං ඉමෙසං, එසි ඉමෙහි, අනිත්‌ථියන්‌ති කිං? ඉමාසු, ඉමාසං, ඉමාහි.
ඉමසද්‌දස්‌සානපුංසකස්‌ස අයං හොති සිම්‌හි, අයං පුරිසො, අයං ඉත්‌ථී, අනපුංසකස්‌සාති කිං? ඉමං.
ත්‍යතෙතානමනපුංසකානං තස්‌ස සො හොති සිම්‌හි, ස්‍යො පුරිසො, ස්‍යා ඉත්‌ථී, එවං සො, සා, එසො, එසා, අනපුංසකස්‌සෙත්‌වෙව? ත්‍යං, තං, එතං.
අනපුංසකස්‌සාමුස්‌ස මකාරස්‌ස සො හොති සිම්‌හි, අසු පුරිසො, අසු ඉත්‌ථී.
අමුස්‌ස මස්‌ස කෙ වා සො හොති, අසුකො අමුකො, අසුකා අමුකා, අසුකං අමුකං, අසුකානි අමුකානි.
තසද්‌දස්‌ස තස්‌ස නො වා හොති සබ්‌බාසු විභත්‌තීසු, නෙ තෙ නායො තායො, නං තං, නානි තානි ඉච්‌චාදි.
සාදීස්‌විමස්‌ස තතස්‌ස ච ටො වා හොති, අස්‌ස ඉමස්‌ස, අස්‌මා ඉමස්‌මා, අස්‌මිං ඉමස්‌මිං, අස්‌සාය ඉමිස්‌සාය, අස්‌සං ඉමිස්‌සං, අස්‌සා ඉමිස්‌සා, ආසං ඉමාසං, අම්‌හා ඉමම්‌හා, අම්‌හි ඉමම්‌හි, අස්‌ස තස්‌ස, අස්‌මා තස්‌මා, අස්‌මිං තස්‌මිං, අස්‌සාය තස්‌සාය, අස්‌සං තස්‌සං, අස්‌සා තස්‌සා, ආසං තාසං, අම්‌හා තම්‌හා, අම්‌හි තම්‌හි, ස්‌සායාදිග්‌ගහණමාදෙසන්‌තරෙ මා හොතූති.
ඉසිස්‌මා සිස්‌ස ටෙ වා හොති, ‘යො න්‌වජ්‌ජ විනයෙ කඞ්‌ඛං, අත්‌ථධම්‌මවිදූ ඉසෙ’, වාත්‌වෙව? ඉසි.
ඉසිස්‌මා පරස්‌ස දුතියායොස්‌ස ටෙ වා හොති, ‘සමණෙ බ්‍රාහ්‌මණෙ වන්‌දෙ, සම්‌පන්‌නචරණෙ ඉසෙ’, වාත්‌වෙව? ඉසයො පස්‌ස, දුතියස්‌සාති කිං? ඉසයො තිට්‌ඨන්‌ති.
අකාරන්‌තෙහි එකච්‌චාදීහි යොනං ටෙ හොති, එකච්‌චෙ තිට්‌ඨන්‌ති, එකචෙ පස්‌ස, අතොති කිං? එකච්‌චායො, එවං එස ස පඨම.
එකච්‌චාදීහි පරස්‌ස නිස්‌ස ටා න හොති, එකච්‌චානි.
සබ්‌බාදීහි පරස්‌ස නිස්‌ස ටා න හොති, සබ්‌බානි.
අකාරන්‌තෙහි සබ්‌බාදීහි යොනමෙට හොති, සබ්‌බෙ තිට්‌ඨන්‌ති, සබ්‌බෙ පස්‌ස, අතොත්‌වෙව? සබ්‌බායො.
නාමභූතෙහී අප්‌පධානෙහි ච සබ්‌බාදීහි යං වුත්‌තං, යඤ්‌චාඤ්‌ඤං සබ්‌බාදිකාරියං, තං න හොති, තෙ සබ්‌බා, තෙ පියසබ්‌බා, තෙ අතිසබ්‌බා.
තතියත්‌ථෙන යොගෙ සබ්‌බාදීහි යං වුත්‌තං, යඤ්‌චාඤ්‌ඤං සබ්‌බාදි කාරියං, තං න හොති, මාසෙන පුබ්‌බානං මාසපුබ්‌බානං.
චත්‌ථසමාසවිසයෙ සබ්‌බාදීහි යං වුත්‌තං, යඤ්‌චාඤ්‌ඤං සබ්‌බාදිකාරියං, තං න හොති, ඉක්‌ඛිණුත්‌තරපුබ්‌බානං, සමාසෙති කිං? අමුසඤ්‌ච තෙසඤ්‌ච දෙහි.
එත්‌ථසමාසවිසධය සබ්‌බාදීහි යධස්‌සට වුත්‌තො, තස්‌ස වා හොති, පුග්‌ගුත්‌තරෙ, පුබ්‌බුත්‌තරා.
එතෙහි පුබ්‌බාදීහි ඡහි සවිසයෙ එට වා හොති, පුබ්‌බෙ පුබ්‌බා, පරෙ පරා, අපරෙ අපරා, දක්‌ඛිණෙ දක්‌ඛිණා, උත්‌තරෙ උත්‌තරා, අධරෙ අධරා, ඡහිතිකිං? යෙ.
මනාදීහි ස්‌මිමාදීනං සිසොඔසාසා වා හොන්‌ති යථාක්‌කමං, මනසි මනස්‌මිං, මනසො මනස්‌ස, මනො මනං, මනසා මනෙන, මනසා මනස්‌මා, කථං ‘පුත්‌තො ජාතො අචෙතසො, හිත්‌වා යාති සුමෙධසො, සුද්‌ධුත්‌තරවාසසා, හෙමකප්‌පනවාසසෙ’ති? සකත්‌ථෙණත්‌ථා. මනතම තප තෙජ සිර උර වච ඔජ රජයස පය (6) ‘‘සරවයා-යවාසචෙතා ජලාසයාක්‌ඛයලොහපටමනෙසු’’.
සන්‌ථසද්‌දස්‌ස සබ භවති භකාරෙ, සබ්‌භි.
භවන්‌තසද්‌දස්‌ස භොන්‌තාදෙසො වා හොති ගයොනාසෙ, භොන්‌ත භවං, භොන්‌තො භවන්‌තො, භොතා භවතා, භොතො භවතො, භො ඉති ආමන්‌තණෙ නිපාතො ‘කුතො නු ආගච්‌ඡථ භො තයො ජනා’, එවං භවන්‌තති, භද්‌දෙති සද්‌දන්‌ථරෙන සිද්‌ධං, සද්‌ධන්‌ථඉති දස්‌ස ද්‌විභාවෙන.
අග්‌ගිස්‌මා සිස්‌ස නි යොති වා, අග්‌ගිනි අග්‌ගි.
භූධාතුතො න්‌තස්‌ස අං හොති සිම්‌හි නිච්‌චං පුනබ්‌බිධානා, භවං.
සිම්‌හි මහන්‌තාරහන්‌තානං න්‌තස්‌ස ටා වා හොති, මහා මහං, අරහා අරහං.
සිම්‌හි න්‌තුස්‌ස ටා හොති, ගුණවා.
න්‌තුස්‌ස අංඞං හොන්‌ති සිම්‌හි නපුංසකෙ, ගුණවං කුලං, ගුණවන්‌තං කුලං, නපුංසකෙතිං කිං? සීලවා භික්‌ඛු.
හිමවතො සිම්‌හී න්‌තුස්‌ස ඔ වා හොති, හිමවන්‌තො හිමවා.
රාජාදීහියුවාදීහි ච සිස්‌ස ආ හොති, රාජා, යුවා. රාජ බ්‍රහ්‌ම සඛ අත්‌ත ආතුම (7) ‘‘ධම්‌මො වාඤ්‌ඤත්‌ථෙ’’ දළ්‌හධම්‌මා, අස්‌ම, (8) ‘‘ඉමො භාවෙ’’ අණිමා, (මහිමා, ගරිමා) ලඝිමා, යුව සා සුවා මඝව පුම වත්‌තහ.
රාජාදීහි යුවාදීහි ච යොනං ආනො වා හොති, රාජානො යුවානො, වා ත්‌වෙව? රාජා රාජෙ, යුවා යුවෙ.
සඛතො යොන මායො නො හොන්‌ති වා ආනො ච, සඛායො, සඛිනො, සඛානො, වා ත්‌වෙව? සඛා, සඛෙ.
සඛතො ස්‌මිනො ටෙ හොති, සඛෙ, නිච්‌චත්‌ථො-යමාරම්‌භො.
සඛස්‌ස ඉ හොති නොනාසෙසු, සඛිනො, සඛිනා, සඛිස්‌ස.
සඛස්‌ස ඉ වා හොති ස්‌මානංසු, සඛිස්‌මා සඛස්‌මා, සඛීනං සඛානං.
සඛස්‌ස ආරඞ වා හොති යොස්‌වංහිසු ස්‌මානංසු ච, සඛාරො සඛායො, සඛාරෙසු සඛෙසු, සඛාරං සඛං, සඛාරෙහි සඛෙහි, සඛාරා සඛා, සඛස්‌මා, සඛාරානං සඛානං.
ල්‌තුප්‌පච්‌චයන්‌තානං පිතාදීනං ච ආරඞ හොතී සතො-ඤ්‌ඤත්‍ර, කත්‌තාරො, පිතරො, කත්‌තාරං, පිතරං, කත්‌තාරා, පිතරා, කත්‌තරි, පිතරි, අසෙති කිං? කත්‌තුනො, පිතුනො.
නම්‌හි ල්‌තුපිතාදීනුමානඞ වා හොති, කත්‌තාරානං කත්‌තූනං, දිතරානං පිතුන්‌නං.
නම්‌හි ල්‌තුපිතාදීනමා වා හොතී, කත්‌තානං කත්‌තූනං, පීතානං පිතුන්‌නං.
ල්‌තුපිතාදිහි සස්‌ස ලොපො වා හොති, කත්‌ථු කත්‌ථුනො, සකමන්‌තාතු සකමන්‌ධාතුනො, පීතු පිතුනො.
සුහිසු ල්‌තුපිතාදීනමාරඞ වා හොති, කත්‌තාරෙසු කත්‌තූසු, පිතරෙසු පිතූසු, කත්‌තාරෙහි කත්‌තූහි, පිතරෙහි පීතූහී.
යොසු නදිසද්‌දස්‌ස ආම වා හොති, නජ්‌ජායො නදියො.
කතිම්‌හා ධයානං ටි හොති, කති තිට්‌ඨන්‌ති, කති පස්‌ස.
පඤ්‌චාදීහි චුද්‌දසහි සංඛ්‍යාහි යොනං ටො හොති පඤ්‌ච, පඤ්‌ච, එවං යාව අට්‌ඨාරසා. පඤ්‌චාදීහීති කිං? ද්‌වෙ, තයො, චත්‌තාරො, චුද්‌ධසහීති කිං? ද්‌වෙ විසතියො.
උභගොහි යොනං ටො හොති, උභො, උභො, ගාවො, ගාවො, කථං ‘ඉමෙකරත්‌ථිං උභයො වසාමා’ති? ටොම්‌හි යකාරාගමො.
ආරවාදෙසතො යොනං ටො හොති, සඛාරො, කත්‌තාරො, පිතරො.
ආරවාදෙසම්‌හා යොනං ටොටෙ වා හොන්‌ති යථාක්‌කමං, සඛාරො, සඛාරෙ සඛායො, ටොග්‌ගහණං ලාඝවත්‌ථං.
ආරවාදෙසම්‌හා නාස්‌මානං ටා හොති, කත්‌තාරා, කත්‌තරා. කූචි වා හොති බයුලාධිකාරා, එතාදිසා සඛාරම්‌හා.
ආරවාදෙසම්‌හා ස්‌මිනො ටි හොති, කත්‌තරි, විතරි.
ස්‌මිම්‌හි ආරො රස්‌සො හොති, කත්‌තරි, නත්‌තරි.
නත්‌වාදිවජ්‌ජිතානං පිතාදීනමාරො රස්‌සො හොති සබ්‌බාසු විභත්‌තීසු, පිතරො, පිතරං, අනුත්‌වාදීනන්‌ති කිං? නත්‌තාරො.
සුහිසු යුවාදීනං ආනඞ හොති, යුවානෙසු, යුවානෙහි.
එසු යුවාදීනමා හොති, යුවානො, යුවානා, යුවානෙ.
යුවාදීහි ස්‌මාස්‌මින්‌නං නානෙ හොන්‌ති යථාක්‌කමං, යුවානා, යුවානෙ.
යුවාදීහි යොනං නොනෙ වා හොන්‌ති යථාක්‌කමං, යුවානො, යුවානෙ, වාති කිං? යුවෙ පස්‌ස, නොග්‌ගහණං ලාඝවත්‌ථං.
අඤ්‌ඤපදත්‌ථෙ වත්‌තමානා ඉකාරන්‌තතො නාමස්‌මා යොනං නොනෙ වා හොන්‌ති යථාක්‌කමං පුල්‌ලිඞ්‌ගෙ, තොමරඞ්‌කුසපාණිනො, තොමරඞ්‌කුසපාණිනෙ, වාත්‌වෙව? තොමරඞ්‌කුසපාණයො, අඤ්‌ඤත්‌ථෙති කිං? පාණයො.
අඤ්‌ඤපදත්‌ථෙ වත්‌ථමානා ඉකාරන්‌තතො නාමස්‌මා ස්‌මිනො නෙ හොති වා ක්‌වචි පුල්‌ලිඞ්‌ගෙ, කතඤ්‌ඤුම්‌හි ච පොසම්‌හි, සීලවන්‌තෙ අරිය වුත්‌තිනෙ, වාත්‌වෙව? අරියවුත්‌තිම්‌හි, පුමෙත්‌වෙව? අරියවුත්‌තියා.
පුමසද්‌දතො ස්‌මිනො යං වුත්‌තං, තං වා හොති, පුමානෙ පුමෙ.
පුමස්‌ස නාම්‌හි යං වුත්‌තං, තං වා හොති, පුමානා පුමෙන.
පුමස්‌ස සුම්‌හි යං වුත්‌තං, තං ආ ච වා හොති, පුමානෙසු, පුමාසු පුමෙසුං.
පුමසද්‌දතො ගස්‌ස අං වා හොති, භො පුමං භො පුම, භො ඉත්‌තිපුමං භො ඉත්‌ථිපුම.
වත්‌තහා සනංනං නොනානං හොන්‌ති යථාක්‌කමං, වත්‌තහානො, වත්‌තහානානං.
බ්‍රහ්‌මස්‌ස උ වා හොති සනංසු, බ්‍රහ්‌මුනො බ්‍රහ්‌මස්‌ස, බ්‍රහ්‌මූනං බ්‍රහ්‌මානං.
බ්‍රහ්‌මස්‌ස උ හොති නාම්‌හි, බ්‍රහ්‌මුනා.
පුමාදිනමු හොති වා සස්‌මාසු නාම්‌හි ච, පුමුනො පුමස්‌ස, පුමුනා පුමානා, පුමුනා පුමානා, කම්‌මුනො කම්‌මස්‌ස, කම්‌මුනා කම්‌මස්‌මා, කම්‌මුනා කම්‌මනා, ථාමුනො ථාමස්‌ස, ථාමුනා ථාමස්‌මා, ථාමුනා ථාමෙන, අද්‌ධුනො අද්‌ධස්‌ස, අද්‌ධුනා අද්‌ධස්‌මා, අද්‌ධුනා අද්‌ධනා.
යුවා සස්‌ස වා ඉනො හොති, යුවිනො යුවස්‌ස.
අත්‌තආතුමානං සුහිසු වා නක හොති, අත්‌තනෙසු අත්‌තෙසු ආතුමනෙසු ආතුමෙසු, අත්‌තනෙහි අත්‌තෙහි ආතුමනෙහි ආතුමෙහි, කථං ‘වෙරිනෙසු’ති? ‘නක’ ඉති යොගවිභාගා.
බ්‍රහ්‌මා අත්‌තආතුමෙහි ච ස්‌වාස්‌ස නා හොති, බ්‍රහ්‌මුනා, අත්‌තනා, ආතුමනා.
ඉමඑතසද්‌දානං කථිතානුකථනවිසයෙ දුතියායමෙනාදෙසො හොති, ඉමං භික්‌ඛුං විනයමජ්‌ඣාපය, අථො එනං ධම්‌මමජ්‌ඣාපය, ඉමෙ භික්‌ඛූ විනයමජ්‌ඣාපය, අථො එනෙ ධම්‌මමජ්‌ඣාපය, එවමෙතස්‌ස ච යොජනියං.
සබ්‌බාසු විභත්‌තිසු කිස්‌ස කො හොති, කො, එක, කා, කායො, කං, කානි, කෙනෙච්‌චාමි.
අනිත්‌ථියං කිස්‌ස කි වා හොති සස්‌මිංසු, කිස්‌ස කස්‌ස, කිස්‌මිං කස්‌මිං, අනිත්‌ථියන්‌ති කිං? කස්‌සා, කස්‌සං.
අංසිසු සහ තෙහි කිංසද්‌දස්‌ස කිං හොති නපුංසකෙ. කිං, කිං, නපුංසකෙති කිං? කො, කං.
අංසිසු සහ තෙති ඉමස්‌ස ඉදං හොති වා නපුංසකෙ, ඉදං ඉමං, ඉදං ඉමං.
අංසිසු සහ තෙහි අමුස්‌ස අදුං හොති වා නපුංසකෙ, අදුං අමුං, අදුං අමුං.
අම්‌හස්‌ස අස්‌මා හොති වා සුම්‌හි, භත්‌තිරස්‌මාසු යා තව, වා ත්‌වෙව? අම්‌හෙසු.
නංම්‌හි තිචතුන්‌නං තිස්‌සචතස්‌සා හොන්‌ති ඉත්‌ථියං යථාක්‌කමං, තිස්‌සන්‌නං චතස්‌සන්‌නං, ඉත්‌ථියන්‌ති කිං? තිණ්‌ණං චතුන්‌නං.
විභත්‌තිසහිතානං තිචතුන්‌නං යොම්‌හි තිස්‌සො චතස්‌සො හොන්‌ති ඉත්‌ථියං යථාක්‌කමං, තිස්‌සො චතස්‌සො.
යොම්‌හි සවිභත්‌තීනං තිචතුන්‌නං තයොචත්‌තාරො හොන්‌ති යථාක්‌කමං පුල්‌ලිඞ්‌ගෙ, තයො, චත්‌තාරො.
චතුසද්‌දස්‌ස සවිභත්‌තිස්‌ස යොම්‌හි චතුරො වා හොති පුල්‌ලිඞ්‌ගෙ, චතුරො ජනා සංවිධාය, කථං ‘චතුරො නිමිත්‌තෙ නාද්‌දස්‌සාසි’න්‌ති? ලිඞ්‌ගවිපල්‌ලාසා.
යොස්‌වම්‌හස්‌ස සවිභත්‌තිස්‌ස මයමස්‌මා වා හොන්‌ති යථාක්‌කමං, මයං, අස්‌මා, අම්‌හෙ.
නංසෙස්‌වමුස්‌ස සවිභත්‌තිස්‌ස අස්‌මාකං මමං හොන්‌ති වා යථාක්‌කමං, අස්‌මාකං, අම්‌හාකං, මමං මම.
සිම්‌හි අම්‌හස්‌ස සවිභත්‌තිස්‌ස අහං හොති, අහං.
අංම්‌හි සිම්‌හි ච තුම්‌හස්‌ස සවිභත්‌තිස්‌ස තුවංත්‌වං හොන්‌ති යථාක්‌කමං, තුවං, ත්‌වං.
ස්‌වාම්‌හි තුම්‌හස්‌ස සවිභත්‌තිස්‌ස ත්‌වම්‌හා හොති වා, පත්‌තා නිස්‌සං සයං ත්‌වම්‌හා, වා ත්‌වෙව? ත්‌වයා.
පඨමෙ යොම්‌හි න්‌තන්‌තූනං සවිභත්‌තීනං න්‌තොඉච්‌චාදෙසො වා හොති, ගච්‌ඡන්‌තො, ගච්‌ඡන්‌තා, ගුණවන්‌තො ගුණවන්‌තා.
නංම්‌හි න්‌තන්‌තූනං සවිභත්‌ථීනං තං වා හොති, ගච්‌ඡතං ගච්‌ඡන්‌තානං, ගුණවතං ගුණවන්‌තානං.
සාදීසු න්‌තන්‌තූනං සවිභත්‌තීනං තොතාතිතා හොන්‌ති වා යථාක්‌කමං, ගච්‌ඡතො ගච්‌ඡන්‌තස්‌ස, ගුණවතො ගුණවන්‌තස්‌ස, ගච්‌ඡතා ගච්‌ඡන්‌තම්‌හා, ගුණවතා ගුණවන්‌ථම්‌හා, ගච්‌ඡති ගච්‌ඡන්‌තෙ, ගුණවති ගුණවන්‌තෙ, ගච්‌ඡතා ගච්‌ඡන්‌තෙන, ගුණවතා ගුණවන්‌තෙන.
ගෙ පරෙ න්‌තන්‌තූනං සවිභත්‌තීනං ටටාඅං ඉච්‌චාදෙසා හොන්‌ති, භො ගච්‌ඡ, භො ගච්‌ඡා, භො ගච්‌ඡං, තො ගුණව, භො ගුණවා, භො ගුණවං.
220. දුවින්‌නං නංම්‌හි වා. නංම්‌හි ද්‌විස්‌ස සවිභත්‌තිස්‌ස දුවින්‌නං හොති වා, දුවින්‌නං, ද්‌වින්‌නං.
223. රඤ්‌ඤො රඤ්‌ඤස්‌ස රාජිනො සෙ. සෙ රාජස්‌ස සවිභත්‌තිස්‌ස රඤ්‌ඤො රඤ්‌ඤස්‌ස රාජිනො හොන්‌ති, රඤ්‌ඤො, රඤ්‌ඤස්‌ස, රාජිනො.
224. ස්‌මිම්‌හි රඤ්‌ඤෙරාජිනි. ස්‌මිම්‌හි රාජස්‌ස සවිභත්‌තිස්‌ස රඤ්‌ඤෙ රාජිනි හොන්‌ති, රඤ්‌ඤෙ, රාජිනි.
225. සමාසෙ වා. සමාසවිසයෙ එතෙ ආදෙසා රාජස්‌ස වා හොන්‌ති, කාසිරඤ්‌ඤා කාසිරාජෙන, කාසිරඤ්‌ඤා කාසිරාජස්‌මා, කාසිරඤ්‌ඤො කාසිරාජස්‌ස, කාසිරඤ්‌ඤෙ කාසිරාජෙ.
226. ස්‌මිම්‌හි තුම්‌හාම්‌හානං තයිමයි. ස්‌මිම්‌හි තුම්‌හඅමුසද්‌දානං සවිභත්‌තීනං තයිමයි හොන්‌ති යථාක්‌කමං, තයි, මයි.
නාස්‌මාසු තුම්‌හඅම්‌හසද්‌දානං සවිභත්‌තීනං තයාමයා හොන්‌ති යථාක්‌කමං, තයා කතං, මයා කතං, තයා නිස්‌සටං, මයා නිස්‌සටං.
සෙ තුම්‌හඅම්‌හසද්‌දානං සවිභත්‌තීනං තව මම තුය්‌හං මය්‌හං හොන්‌ති යථාක්‌කමං, තව, තුය්‌හං, මම, මය්‌හං.
නංම්‌හි තුම්‌හඅම්‌හසද්‌දානං සවිභත්‌තීනං ඞංඞාකං හොන්‌ති පච්‌චෙකං, තුම්‌හං, තුම්‌හාකං, අම්‌හං, අම්‌හාකං, යථාසඞ්‌ඛ්‍යමත්‍ර න විවච්‌ඡතෙ.
තුම්‌හඅම්‌හසද්‌දානං සවිභත්‌තීනං පච්‌චෙකං ඞංඞාකං වා හොන්‌ති යොම්‌හි දුතියෙ, තුම්‌හං, තුම්‌හාකං, තුම්‌හෙ, අම්‌හං, අම්‌හාකං, අම්‌හෙ.
ඉදමධිකතං වෙදිතබ්‌බං. පජ්‌ජතෙ-නෙනත්‌ථොති පදං-ස්‍යාද්‍යන්‌තං ත්‍යාද්‍යන්‌තං ච, පදසමූහො වාක්‍යං.
අපඤ්‌චමියා යොනංහිස්‌වපාදාදො වත්‌තමානානං පදස්‌මා පරෙසං එකවාක්‍යෙ ඨිතානං තුම්‌හාම්‌හසද්‌දානං සවිභත්‌තීනං වොනො හොන්‌ති වා යථාක්‌කමං, තිට්‌ඨථ වො, තිට්‌ඨථ තුම්‌හෙ, තිට්‌ඨාම නො, තිට්‌ඨාම මයං, පස්‌සති වො, පස්‌සති තුම්‌හෙ, පස්‌සති නො, පස්‌සති අම්‌හෙ, දීයතෙ වො, දීයතෙ තුම්‌හං, දීයතෙ නො, දීයතෙ අම්‌හං, ධනං වො, ධනං තුම්‌හං, ධනං නො ධනං අම්‌හං, කතං වො, කතං තුම්‌හෙහි, කතං නො, කතං අම්‌හෙහි, අපඤ්‌චම්‍යාති කිං? නිස්‌සටං තුම්‌හෙහි, නිස්‌සටං අම්‌හෙහි, අපාදාදොත්‌වෙව? ‘බලඤ්‌ච භික්‌ඛූනමනුප්‌පදින්‌නං, තුම්‌හෙහි පුඤ්‌ඤං පසුතං අනප්‌පකං’, පදතොත්‌වෙව? තුම්‌හෙ තිට්‌ඨථ, එකවාක්‍යෙත්‌වෙව? දෙවදත්‌තො තිට්‌ඨති ගාමෙ, තුම්‌හෙ තිට්‌ඨථ නගරෙ, සවිභත්‌තීනංත්‌වෙව? අරහති ධම්‌මො තුම්‌හාදිසානං, අරහති ධම්‌මො අම්‌හාදිසානං.
නාම්‌හි සෙ ච අපාදාදො වත්‌තමානානං පදස්‌මා පරෙසං එකවාක්‍යෙ ඨිතානං තුම්‌හාම්‌හසද්‌දානං සවිභත්‌තීනං තෙමෙ වා හොන්‌ති යථාක්‌කමං, කතං තෙ, කතං තයා, කතං මෙ, කතං මයා, දීයතෙ තෙ, දීයතෙ තව දීයතෙ මෙ, දීයතෙ මම, ධනං තෙ, ධනං තව, ධනං මෙ, ධනං මම.
කථිතානුකථනවිසයෙ තුම්‌හඅම්‌හ-සද්‌දානමාදෙසා නිච්‌චං භවන්‌ති පුනබ්‌බිධානා, ගාමො තුම්‌හං පරිග්‌ගහො, අථො ජනපදො වො පරිග්‌ගහො.
විජ්‌ජමානපුබ්‌බස්‌මා පඨමන්‌තා පරෙසං තුම්‌හඅම්‌හසද්‌දානමාදෙසා වා හොන්‌ති අන්‌වාදෙසෙපි, ගාමෙ පටො තුම්‌හාකං, අථො නගරෙ කම්‌බලො වො, අථො නගරෙ කම්‌බලො තුම්‌හාකං, සපුබ්‌බාති කිං? පටො තුම්‌හාකං, අථො කම්‌බලො වො, පඨමන්‌තාති කි? පටො නාගරෙ තුම්‌හාකං, අථො කම්‌බලො ගාමෙ වො.
චාදීහි යොගෙ තුම්‌හඅම්‌හසද්‌දානමාදෙසා න හොන්‌ති, ගාමො තව ච පරිග්‌ගහො, මම ච පරිග්‌ගහො, ගාමො තව වා පරිග්‌ගහො, මම වා පරිග්‌ගහො, ගාමො තව හ පරිග්‌ගහො, මම හ පරිග්‌ගහො, ගාමො තවාහ පරිග්‌ගහො, මමාහ පරිග්‌ගහො, ගාමො තවෙව පරිග්‌ගහො, මමෙව පරිග්‌ගහො, එවං සබ්‌බත්‌ථ උදාහරිතබ්‌බං, යොගෙති කිං? ගාමො ච තෙ පරිග්‌ගහො, නගරඤ්‌ච මෙ පරිග්‌ගහො.
දස්‌සනත්‌ථෙසු ආලොචනවජ්‌ජිතෙසු පයුජ්‌ජමානෙසු තුම්‌හඅම්‌හසද්‌දානමාදෙසා න හොන්‌ති, ගාමො තුම්‌හෙ උද්‌දිස්‌සාගතො, ගාමො අම්‌හෙ උද්‌දිස්‌සාගතො, අනාලොචනෙති කිං? ගාමො වො ආලොචෙති, ගාමො නො ආලොචෙති.
293. ආමන්‌තණං පුබ්‌බමසන්‌තංව. ආමන්‌තණං පුබ්‌බමවිජ්‌ජමානං විය හොති තුම්‌හාම්‌හසද්‌දානමාදෙසවිසයෙ, දෙවදත්‌ත තව පරිග්‌ගහො, ආමන්‌තණන්‌ති කිං? කම්‌බලො තෙ පරිග්‌ගහො, පුබ්‌බමිති කිං? ‘මයෙතං සබ්‌බමක්‌ඛාතං, තුම්‌හාකං ද්‌විජපුඞ්‌ගවා , පරස්‌ස හි අවිජ්‌ජමානත්‌තෙ ‘අපාදාදො’ති පටිසෙධො න සියා. ඉවාති කිං? සවනං යථා සියා.
සමානාධිකරණෙ පරතො සාමඤ්‌ඤවචනමාමන්‌තණමසන්‌තං විය න හොති, මාණවක ජටිලක තෙ පරිග්‌ගහො. පරස්‌සාවිජ්‌ජමානත්‌තෙපි පුබ්‌බරූපමුපාදායාදෙසො හොති, සාමඤ්‌ඤවචනන්‌ති කිං? දෙවදත්‌ත මාණවක තව පරිග්‌ගහො, එකත්‌ථෙති කිං? දෙවදත්‌ත යඤ්‌ඤදත්‌ත තුම්‌හං පරිග්‌ගහො.
බහූසු වත්‌තමානමාමන්‌තණං සාමඤ්‌ඤවචනමෙකත්‌ථෙ අවිජ්‌ජමානං විය වා න හොති, බ්‍රාහ්‌මණා ගුණවන්‌තො තුම්‌හාකං පරිග්‌ගහො, බ්‍රාහ්‌මණා ගුණවන්‌තො වො පරිග්‌ගහො.
ඉති මොග්‌ගල්‌ලානෙ බ්‍යාකරණෙ වුත්‌තියං
ස්‍යාදිකණ්‌ඩො දුතියො.
(3) තතියො කණ්‌ඩො (සමාසො)
ස්‍යාද්‍යන්‌තං ස්‍යාද්‍යන්‌තෙන සහෙකත්‌ථං හොතීති ඉදමධිකතං වෙදිතබ්‌බං, සො ච භින්‌නත්‌ථානමෙකත්‌ථීභාවො සමාසොති වුච්‌චතෙ.
අසඞ්‌ඛ්‍යං , ස්‍යාද්‍යන්‌තං විභත්‍යාදීනමත්‌ථෙ වත්‌තමානං ස්‍යාද්‍යන්‌තෙන සහෙකත්‌ථං භවති, තත්‌ථ විභත්‍යත්‌ථෙ තාව ඉත්‌ථීසු කථා පවත්‌තා අධිත්‌ථි. සම්‌පත්‌ති ද්‌විධා අත්‌තසම්‌පත්‌ති සමිද්‌ධි ච, සම්‌පන්‌නං බ්‍රහ්‌මං සබ්‍රහ්‌මං ලිච්‌ඡවීනං, සමිද්‌ධි භික්‌ඛානං සුභික්‌ඛං. සමීපෙ කුම්‌භස්‌ස සමීපමුපකුම්‌භං. සාකල්‍යෙසතිණමජ්‌ඣොහරති, සාග්‍යධීතෙ. අභාවො සම්‌බන්‌ධිභෙදා බහුවිධො, තත්‍ර ඉද්‌ධාභාවෙ-විගතා ඉද්‌ධි සද්‌දිකානං දුස්‌සද්‌දිකං, අත්‌ථාභාවෙ-අභාවො මක්‌ඛිකානං නිම්‌මක්‌ඛිකං, අහික්‌කමාභාවෙ-අතිගතානි තිණානි නිත්‌තිණං, සම්‌පත්‍යාභාවෙ-අතිගතං ලහුපාවුරණං අතිලහුපාවුරණං, ලහුපාවුරණස්‌ස නායමුපභොගකාලොති අත්‌ථො. යථා එත්‌ථා-නෙකවිධො, තත්‍ර යොග්‌ගතායං-අනුරූපං සුරූපොවහති, විච්‌ඡායං-අන්‌වද්‌ධමාසං, අත්‌ථානතිවත්‌තියං-යථාසත්‌ති, සදිසත්‌තෙ, සදිසො කිඛියා සකිඛි, ආනුපුබ්‌බියෙ-අනුජෙට්‌ඨං, පච්‌ඡාදත්‌ථෙඅනුරථං, යුගපදත්‌ථෙ-සචක්‌කං නිධෙහි.
යථාසද්‌දො තුල්‍යත්‌ථෙ වත්‌තමානො ස්‍යාද්‍යන්‌තෙන සහෙකත්‌ථො න භවති, යථා දෙවදත්‌තො තථා යඤ්‌ඤදත්‌තො.
යාවසද්‌දො-වධාරණෙ වත්‌තමානො ස්‍යාද්‍යන්‌තෙන සහෙකත්‌ථො භවති, අවධාරණ මෙත්‌තකතා පරිච්‌ඡෙදො, යාවාමත්‌තං බ්‍රාහ්‌මණෙ ආමන්‌තය, යාවජීවං, අවධාරණෙති කිං? යාව දින්‌නං තාව භුත්‌තං, නාවධාරයාමි කිත්‌තකං මයා භුත්‌තන්‌ති.
පරිආදයො පඤ්‌චම්‍යන්‌තෙන සහෙකත්‌ථා හොන්‌ති වා, පරිපබ්‌බතං වස්‌සි දෙවො පරිපබ්‌බතා, අපපබ්‌බතං වස්‌සි දෙවො අපපබ්‌බතා, ආපාටලිපුත්‌තං වස්‌සි දෙවො ආපාටලිපුත්‌තා, බහිගාමං බහි ගාමා, තිරොපබ්‌බතං තිරොපබ්‌බතා, පුරෙභත්‌තං පුරෙභත්‌තා, පච්‌ඡාභත්‌තං පච්‌ඡාභත්‌තා, වෙතාධිකාරො.
අනුසද්‌දො සාමීප්‍යෙ ආයාමෙ ච වත්‌තමානො ස්‍යාද්‍යන්‌තෙන සහෙකත්‌ථො හොති වා, අනුවනමසනි ගතා, අනුගඞ්‌ගං බාරාණසී, සමීපායාමෙස්‌වීති කිං? රක්‌ඛමනුවිජ්‌ජොතතෙ විජ්‌ජු.
තිට්‌ඨගුප්‌පභුතීනි එකත්‌ථීභාවවිසයෙ නිපාතීයන්‌තෙ, තිට්‌ඨන්‌තී ගාවො යස්‌මිං කාලෙ තිට්‌ඨගු කාලො, වහග්‌ගු කාලො. ආයතීගවං, ඛලෙයවං, ලූනයවං ලූයමානයවමිච්‌චාදි, ච්‍යන්‌තො පෙත්‌ථ කෙසා කෙසි, දණ්‌ඩා දණ්‌ඩි, තථා වෙලාප්‌පභාවනත්‌ථොපි, පාතො නහානං පාතරහානං, සායං නයානං සායනහානං, පාතකාලං සායකාලං, පාතමෙඝං සායමෙඝං, පාතමග්‌ගං සායමග්‌ගං.
8. ඔරෙ පරි පටි පාරෙ මජ්‌ඣෙ හෙට්‌ඨුද්‌ධාධො-න්‌තොවාඡට්‌ඨියා. ඔරාදයො සද්‌දා ඡට්‌ඨියන්‌තෙන සහෙකත්‌ථා වා හොන්‌ති, එකාරන්‌තත්‌තං නිපාතනතො, ඔරෙගඞ්‌ගං, පරිසිඛරං, පටිසොතං, පාරෙයමුනං, මජ්‌ඣෙගඞ්‌ගං, හෙට්‌ඨාපාසාදං, උද්‌ධගඞ්‌ගං, අධොගඞ්‌ගං, අන්‌ථොපාසාදං, පුන වාවිධානා ‘ගඞ්‌ගාඔර’ මිච්‌චාදීපි හොන්‌ති.
යදෙතමතික්‌කන්‌තමෙකත්‌ථං , තං නපුංසකලිඞ්‌ගං වෙදිතබ්‌බං, තථා චෙවොදාහටං, වා ක්‌වචි බහුලාධිකාරා, යථාපරිසං යථාපරිසාය, සකාය සකාය පරිසායාති අත්‌ථො.
අමාදි ස්‍යාද්‍යන්‌තං ස්‍යාද්‍යන්‌තෙන සහ බහුලමෙකත්‌ථං හොති ගාමං ගතො ගාමගතො, මුහුත්‌තං සුඛං මුහුත්‌තසුඛං, වුත්‌තියෙවොපපදසමාසෙ කුම්‌භකාරො, සපාකො, තන්‌තවායො, වරාහරො. න්‌තමානක්‌තවන්‌තූති වාක්‍යමෙව, ධම්‌මං සුණන්‌තො, ධම්‌මං සුණමානො, ඔදනං භුත්‌තවා.
රඤ්‌ඤා හතො රාජහතො, අසිනා ඡින්‌නො අසිච්‌ඡින්‌නො, පිතුසදිසො, පිතුසමො, සුඛසහගතං, දධිනා උපසිත්‌තං භොජනං දධිභොජනං, ගුළෙන මිස්‌සො ඔදනො ගුළොදනො, වුත්‌තිපදෙනෙවොපසිත්‌තාදිකිරියායාඛ්‍යාපනතො නත්‌ථායුත්‌තත්‌ථතා. ක්‌වචි වුත්‌තියෙව උරගො, පාදපො. ක්‌වචි වාක්‍යමෙව ඵරසුනා ඡින්‌නවා, දස්‌සනෙන පහාතබ්‌බා.
බුද්‌ධස්‌ස දෙය්‍යං බුද්‌ධදෙය්‍යං, යූපාය දාරු යූපාදාරු, රජනාය දොණි රජනදොණි. ඉධ න හොති සඞ්‌ඝස්‌ස දාතබ්‌බං. කථං ‘එතදත්‌ථො එතදත්‌ථා එතදත්‌ථ’න්‌ති? අඤ්‌ඤපදත්‌ථෙ භවිස්‌සති.
සවරෙහි භයං සවරභයං, ගාමනිග්‌ගතො, මෙථුනාපෙතො, ක්‌වචි වුත්‌තියෙව කම්‌මජං, චිත්‌තජං, ඉධ න හොති රුක්‌ඛා පතිතො.
රඤ්‌ඤො පුරිසො රාජපුරිසො. බහුලාධිකාරා න්‌තමානනිද්‌ධාරියපූරණභාවතිත්‌තත්‌ථෙහි න හොති-මමානුකුබ්‌බං, මමානුකුරුමානො, ගුන්‌නං කණ්‌හා සම්‌පන්‌නඛීරතමා, සිස්‌සානං පඤ්‌චමො, පටස්‌ස සුක්‌කතා, ක්‌වචි හොතෙව-වත්‌තමානසාමීප්‍යං, කථං ‘බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස සුක්‌කා දන්‌තා’ති? සාපෙක්‌ඛතාය න හොති. ඉධ පන හොතෙව ‘චන්‌දනගන්‌ධො, නදිඝොසො, කඤ්‌ඤාරූපං, කායසම්‌ඵස්‌සො, ඵලරසො’ති, ඵලානං තිත්‌තො, ඵලානමාසිතො, ඵසානං සුහිතො.
බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස උච්‌චං ගෙහන්‌ති සාපෙක්‌ඛතාය න හොති, ‘රඤ්‌ඤො පාටලිපුත්‌තකස්‌ස ධන’න්‌ති ධනසම්‌බන්‌ධෙ ඡට්‌ඨීති පාටලිපුත්‌තකෙන සම්‌බන්‌ධාභාවා න හෙස්‌සති, ‘රඤ්‌ඤො ගො ච අස්‌සො ච පුරිසො චා’ති භින්‌නත්‌ථතාය වාක්‍යමෙව, ‘රඤ්‌ඤො ගවාස්‌සපුරිසා රාජගවාස්‌සපුරිසා’ති වුත්‌ති හොතෙවෙකත්‌තිභාවෙ.
දානෙ සොණ්‌ඩො දානසොණ්‌ඩො, ධම්‌මරතො, දානාභිරතො. ක්‌වචි වුත්‌තියෙව කුච්‌ඡිසයො, ථලට්‌ඨො, පඞ්‌කජං, සරොරුහං. ඉධ න හොති භොජනෙ මත්‌තඤ්‌ඤුතා, ඉන්‌ද්‍රියෙසු ගුත්‌තද්‌වාරතා, ආසනෙ නිසින්‌නො, ආසනෙ නිසීදිතබ්‌බං.
විසෙසනං ස්‍යාන්‌තං විසෙස්‌සෙන ස්‍යාද්‍යන්‌තෙන සමානාධිකරණෙන සහෙකත්‌ථං හොති, නීලඤ්‌ච තං උප්‌පලඤ්‌චෙති නීලුප්‌පලං, ඡින්‌නඤ්‌ච තං පරුළ්‌හඤ්‌චෙති ඡින්‌නපරළ්‌හං, සත්‌ථීව සත්‌ථී, සත්‌ථී ච සා සාමා චෙති සත්‌ථිසාමා, සීහොව සීහො, මුනි ච සො සීහො චෙති මුනිසීහො, සීලමෙව ධනං සීලධනං.
ක්‌වචි වාක්‍යමෙව පුණ්‌ණො මන්‌තාණිපුත්‌තො, චිත්‌තො ගහපති. ක්‌වචි වුත්‌තියෙව කණ්‌හසප්‌පො, ලොහිතසාලි, විසෙසනන්‌ති කිං? තච්‌ඡකො සප්‌පො, එකත්‌ථෙනෙති කිං? කාළම්‌හා අඤ්‌ඤො. කථං ‘පත්‌තජීවිකො, ආපන්‌නජීවිකො, මාසජාතො’ති? අඤ්‌ඤපදත්‌ථෙ භවිස්‌සති.
නඤිච්‌චෙතං ස්‍යාද්‍යන්‌තං ස්‍යාද්‍යන්‌තෙන සහෙකත්‌ථං හොති, න බ්‍රාහ්‌මණො අබ්‍රාහ්‌මණො, බහුලාධිකාරතො අසමත්‌ථත්‌ථෙහි, කෙහිචි හොති ‘අපුනගෙය්‍යා ගාථා, අනොකාසං කාරෙත්‌වා, අමූලා මූලං ගන්‌ත්‌වා. ඊසංකළාරො, ඊසංපිඞ්‌ගලොති ‘ස්‍යාදි ස්‍යාදිනෙ’ති සමාසො, වාක්‍යමෙව වාතිප්‌පසඞ්‌ගාභාවා.
කුසද්‌දො පාදයො ච ස්‍යාද්‍යන්‌තෙන සහෙකත්‌ථා හොන්‌ති නිච්‌චං ස්‍යාදිවිධිවිසයතො-ඤත්‌ථ, කුච්‌ඡිතො බ්‍රාහ්‌මණො කුබ්‍රාහ්‌මණො, ඊසකං උණ්‌හං කදුණ්‌හං, පනායකො, අභිසෙකො, පකරිත්‌වා, පකතං, දුප්‌පුරිසො, දුක්‌කටං, සුපුරිසො, සුකතං, අභිත්‌ථුතං, අතිත්‌ථුතං, ආකළාරො, ආබද්‌ධො.
(9) ‘‘පාදයො ගතාද්‍යත්‌ථෙ පඨමාය’’. පගතො ආචරියො පාචරියො, පන්‌තෙවාසී.
(10) ‘‘අච්‌චාදයො කන්‌තාද්‍යත්‌ථෙ දුතියාය’’. අතික්‌කන්‌තො මඤ්‌චමතිමඤ්‌චො, අතිමාලො.
(12) ‘‘පරියාදයො ගිලානාද්‍යත්‌ථෙ චතුත්‌ථියා’’. පරිගිලානො අජ්‌ඣෙනාය පරියජ්‌ඣෙනො.
(13) ‘‘න්‍යාදයො කන්‌තාද්‍යත්‌ථෙ පඤ්‌චමියා’’.
නික්‌ඛන්‌තො කොසම්‌බියා නික්‌කොසම්‌පි, අස්‍යාදිවිධිම්‌හීති කිං? රුක්‌ඛං පති විජ්‌ජොතතෙ.
චීප්‌පච්‌චයන්‌තො කිරියත්‌ථෙහි ස්‍යාද්‍යන්‌තෙහි සහෙකත්‌ථො හොති, මලිනීකරිය.
භූසනාදිස්‌වත්‌ථෙ ස්‌වලමාදයො සද්‌දා කිරියත්‌ථෙහි ස්‍යාද්‍යන්‌තෙහි සහෙකත්‌ථා හොන්‌ති, අලංකරිය, සක්‌කච්‌ච, අසක්‌කච්‌ච. භූසනාදීසූති කිං? අලංභුත්‌වා ගතො, සක්‌කත්‌වා ගතො, අසක්‌කත්‌වා ගතො, පරියත්‌තං සොභනමසොභනන්‌ති අත්‌ථො.
අඤ්‌ඤෙ ච සද්‌දා කිරියත්‌ථෙහි ස්‍යාද්‍යන්‌තෙහි සහ බහුලමෙකත්‌ථා භවන්‌ති, පුරොභූය, තිරොභූය, තිරොකරිය, උරසිකරිය, මනසිකරිය, මජ්‌ඣෙකරිය, තුණ්‌හීභූය.
අනෙකං ස්‍යාද්‍යන්‌තමඤ්‌ඤස්‌ස පදස්‌සත්‌ථෙ එකත්‌ථං වා හොති, බහූනි ධනානි යස්‌ස සො බහුධනො, ලම්‌බා කණ්‌ණා යස්‌ස සො ලම්‌බකණ්‌ණො, වජිරං පාණිම්‌හි යස්‌ස සොයං වජිරපාණි, මත්‌තා බහවො මාතඞ්‌ගා එත්‌ථ මත්‌තබහුමාතඞ්‌ගං වනං, ආරුළ්‌හො වානරො යං රුක්‌ඛං සො ආරුළ්‌හවානරො, ජිතානි ඉන්‌ද්‍රියානි යෙන සො ජිතින්‌ද්‍රියො, දින්‌නං භොජනං යස්‌ස සො දින්‌නභොජනො, අපගතං කාළකං යස්‌මා පටා සො-යමපගතකාළකො, උපගතා දස යෙසං තෙ උපදසා, ආසන්‌නදසා, අදූරදසා, අධිකදසා, තයො දස පරිමාණමෙසං තිදසා, කථං දසසද්‌දො සඞ්‌ඛ්‍යානෙ වත්‌තතෙ? පරිමාණසද්‌දසන්‌නිධානා, යථා පඤ්‌ච පරිමාණමෙසං පඤ්‌චකා සකුනාති, ද්‌වෙ වා තයො වා පරිමාණමෙසං ද්‌වත්‌තයො වාසද්‌දත්‌ථෙ වා ද්‌වෙ වා තයො වා ද්‌වත්‌තයො.
දක්‌ඛිණස්‌සා ච පුබ්‌බස්‌සා ච දිසාය යදන්‌තරාළං දක්‌ඛිණපුබ්‌බා දිසා, දක්‌ඛිණා ච සා පුබ්‌බා චාති වා, සහ පුත්‌තෙනාගතො සපුත්‌තො, සලොමකො විජ්‌ජමානලොමකොති අත්‌ථො, එවං සපක්‌ඛකො, අත්‌ථී ඛීරා බ්‍රාහ්‌මණීති අත්‌ථිසද්‌දො විජ්‌ජමානත්‌ථෙ නිපාතො, ක්‌වචි ගතත්‌ථතාය පදන්‌තරානමප්‌පයොගො, කණ්‌ඨට්‌ඨා කාළා අස්‌ස කණ්‌ඨෙකාළො, ඔට්‌ඨස්‌ස මුඛමිව මුඛමස්‌ස ඔට්‌ඨමුඛො, කෙසසඞ්‌ඝාතො චූළා අස්‌ස කෙසචූළො, සුවණ්‌ණවිකාරො අලඞ්‌කාරො අස්‌ස සුවණ්‌ණාලඞ්‌කාරො, පපතිතං පණ්‌ණමස්‌ස පපතිතපණ්‌ණො, පපණ්‌ණො, අවිජ්‌ජමානා පුත්‌තා අස්‌ස අවිජ්‌ජමානපුත්‌තො, න සන්‌ති පුත්‌තා අස්‌ස අපුත්‌තෙ, ක්‌වචි න හොති පඤ්‌ච භුත්‌තවන්‌තො අස්‌ස භාතුනො පුත්‌තො අස්‌ස අත්‌ථීති බහුලාධිකාරතො.
සත්‌තම්‍යන්‌තං තතියන්‌තඤ්‌ච සරූපමනෙකං තත්‌ථ ගහෙත්‌වා තෙන පහරිත්‌වා යුද්‌ධෙ-ඤ්‌ඤපදත්‌ථෙ එකත්‌ථං වා හොති, කෙසෙසු ච කෙසෙසු ච ගහෙත්‌වා යුද්‌ධං පවත්‌තං කෙසාකෙසි, දණ්‌ඩෙහි ච දණ්‌ඩෙහි ච පහරිත්‌වා යුද්‌ධං පවත්‌තං දණ්‌ඩාදණ්‌ඩි, මුට්‌ඨාමුට්‌ඨි, ‘‘චි වීතියාරෙ’’ (3-51) ති චි සමාසන්‌තො, ‘‘චිස්‌මිං’’ (3.66) ති අකාරො. තත්‌ථ තෙනෙති කිං? කායඤ්‌ච කායඤ්‌ච ගහෙත්‌වා යුද්‌ධං පවත්‌තං. ගහෙත්‌වා පහරිත්‌වාති කිං? රථෙ ච රථෙ ච ඨත්‌වා යුද්‌ධං පවත්‌ති. යුද්‌ධෙති කිං? හත්‌ථෙ ච හත්‌ථෙ ච ගහෙත්‌වා සඛ්‍යං පවත්‌තං. සරූපන්‌ති කිං? දණ්‌ඩෙහි ච මුසලෙහි ච පහරිත්‌වා යුද්‌ධ පවත්‌තං.
අනෙකං ස්‍යාද්‍යන්‌තං චත්‌ථෙ එකත්‌ථං වා භවති. සමුච්‌චයොන්‌වාචයො ඉතරීතරයොගො සමාහාරො ච ච සද්‌දත්‌ථා, තත්‌ථ සමුච්‌චයාන්‌වාචයෙසු නෙකත්‌ථීභාවො සම්‌භවති, තෙසු හි සමුච්‌චයො අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤනිරපෙක්‌ඛා නමත්‌තප්‌පධානානං කත්‌ථචි කිරියාවිසෙසෙ චීයමානතා, යථා ‘ධවෙ ච ඛදිරෙ ච පලාසෙ ච ඡින්‌දා’ති. අන්‌වාචයො ච යත්‌ථෙකො පධානභාවෙන විධීයතෙ අපරො ච ගුණභාවෙන, යථා ‘භික්‌ඛඤ්‌චර ගාවො චානයෙ’ති. ඉතරද්‌වයෙ තු සම්‌භවති, තෙසු හි අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤසාපෙක්‌ඛානමවයවභදානුගතො ඉතරීතරයොගො, යථා ‘සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානා’ති, අස්‌සාවයවප්‌පධානත්‌තා බහුවචනමෙව. අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤසාපෙක්‌ඛානමෙව තිරොහිතාවයවභෙදො සමුදායප්‌පධානො සමාහාරො, යථා ‘ඡත්‌තුපාහන’න්‌ති, අස්‌ස පන සමුදායප්‌පධානත්‌තා එකවචනමෙව.
තෙ ච සමාහාරීතරීතරයොගා බහුලං විධානා නියතවිසයායෙව හොන්‌ති, තත්‍රායං විසයවිභාගො නිරුත්‌ථිපිටකාගතො-පාණිතූරියයොග්‌ගසෙනඞ්‌ගානං, නිච්‌චවෙරීනං, සඞ්‌ඛ්‍යාපරිමාණ-සඤ්‌ඤානං, ඛුද්‌දජන්‌තුකානං, පචනචණ්‌ඩාලානං, චරණසාධාරණානං, එකජ්‌ඣායනපාවචනානං, ලිඞ්‌ගවිසෙසානං, විවිධවිරුද්‌ධානං දිසානං, නදීනඤ්‌ච නිච්‌චං සමාහාරෙකත්‌තං භවති, තිණරුක්‌ඛපසුසකුනධනධඤ්‌ඤබ්‍යඤ්‌ජනජනප්‌පදානං වා, අඤ්‌ඤෙසමිතරීතරයොගොව.
පාණ්‍යඞ්‌ගානං-චක්‌ඛුසොතං, මුඛනාසිකං, හනුගීවං, ඡවිමංසලොහිතං, නාමරූපං, ජරාමරණං. තුරියඞ්‌ගානං-අලසතාලම්‌බරං, මුරජගොමුඛං, සඞ්‌ඛදෙණ්‌ඩිමං, මද්‌දවිකපාණවිකං, ගීතවාදිතං, සම්‌මතාලං. යොග්‌ගඞ්‌ගානං ඵාලපාචනං, යුගනඞ්‌ගලං. සෙනඞ්‌ගානං-අසිසත්‌තිතොමරපිණ්‌ඩං, අසිචම්‌මං, ධනුකලාපං, පහරණාවරණං. නිච්‌චවෙරීනං-අහිනකුලං, බීළාලමූසිකං, කාකොලූකං, නාගසුපණ්‌ණං. සඞ්‌ඛ්‍යාපරිමාණ සඤ්‌ඤානං-එකකදුකං, දුකතිකං, තිකචතුක්‌කං, චතුක්‌කපඤ්‌චකං, දසෙකාදසකං. ඛුද්‌දජන්‌තුකානං කීටපටඞ්‌ගං, කුන්‌ථකිපිල්‌ලිකං, ඩංසමකසං, මක්‌ඛිකකිපිල්‌ලිකං. පචනචණ්‌ඩාලානං-ඔරබ්‌භිකසූකරිකං, සාකුන්‌ති කමාගවිකං, සපාකචණ්‌ඩාලං, වෙනරථකාරං, පුක්‌කුස ඡවඩාහකං. චරණසාධාරණානං-අතිසභාරද්‌වාජං, කඨකලාපං, සීලපඤ්‌ඤාණං, සමථවිපස්‌සනං, විජ්‌ජාචරණං. එකජ්‌ඣායනපාවචනානං දීඝමජ්‌ඣිමං, එකුත්‌තරසංයුත්‌තකං, ඛන්‌ධකවිභඞ්‌ගං. ලිඞ්‌ගවිසෙසානං-ඉත්‌ථිපුඛං, දාසිදාසං, චීවරපිණ්‌ඩපාතසෙනාසනගිලානප්‌පච්‌චයභෙසජ්‌ජපරික්‌ඛාරං, තිණකට්‌ඨසාඛාපලාසං, ‘ලාභී හොති චීවරපිණ්‌ඩපාතසෙනා- සනගිලානප්‌පච්‌චයභෙසජ්‌ජපරික්‌ඛාරාන’න්‌තිපි දිස්‌සති. විවිධවිරුද්‌ධානං කුසලාකුසලං , සාවජ්‌ජානවජ්‌ජං, හීනප්‌පණීතං, කණ්‌හසුක්‌කං, ඡෙකපාපකං. දිසානං පුබ්‌බාපරං, දක්‌ඛිණුත්‌තරං, පුබ්‌බදක්‌ඛිණං, පුබ්‌බුත්‌තරං, අධරුත්‌තරං, අපරදක්‌ඛිණං, අපරුත්‌තරං. නදීනං-ගඞ්‌ගායමුනං, මහිසරභු.
තිණවිසෙසානං-කාසකුසං කාසකුසා, උසීරබීරණං උසීරබීරණා, මුඤ්‌ජපබ්‌බජං මුඤ්‌ජපබ්‌බජං මුඤ්‌ජපබ්‌බජා. රුක්‌ඛවිසෙසානං ඛදිරපලාසං ඛදිරපලාසා, වොස්‌සකණ්‌ණං ධවාස්‌සකණ්‌ණා, පිලක්‌ඛනිග්‍රොධං පිලක්‌ඛනිග්‍රොධා, අස්‌සත්‌ථකපිත්‌ථනං අස්‌සත්‌ථකපිත්‌ථනා, සාකසාලං සාකසාලා. පසුවිසෙසානං-ගජගවජං ගජගවජා, ගොමහිසං ගොමහිසා, එණෙය්‍යගොමහිසං එණෙය්‍යගොමහිසා, එණෙය්‍යවරාහං එණෙය්‍යවරාහා, අජෙළකං අජෙළකා, කුක්‌කුරසූකරං කුක්‌කුරසූකරා, හත්‌ථිගවාස්‌සවළවං හත්‌ථිගවාස්‌සවළවා. සකුනවිසෙසානං-හංසබලාවං හංසබලාවා, කාරණ්‌ඩවචක්‌කවාකං කාරණ්‌ඩවචක්‌කවාකා, බකබලාකං බකබලාකා. ධනානං-හිරඤ්‌ඤසුවණ්‌ණං හිරඤ්‌ඤසුවණ්‌ණා, මණිසඞ්‌ඛමුත්‌තාවෙළුරියං මණිසඞ්‌ඛමුත්‌තාවෙළුරියා, ජාතරූපරජතං ජාතරූපරජතා. ධඤ්‌ඤානං-සාලියවකං සාලියවකා, තිලමුග්‌ගමාසං තිලමුග්‌ගමාසා, නිප්‌ඵාවකුලත්‌ථං නිප්‌ඵාවකුලත්‌ථා. බ්‍යඤ්‌ජනානං-සාකසුවං සාකසුවා, ගබ්‍යමාහිසං ගබ්‍යමාහිසා, එණෙය්‍යවාරාහං එණෙය්‍යවාරාහා, මිගමායූරං මිගමායූරා. ජනපදානං-කාසිකොසලං කාසිකොසලා, වජ්‌ජිමල්‌ලං වජ්‌ජිමල්‌ලා, චෙතිවංසං චෙතිවංසා, මච්‌ඡසූරසෙනං මච්‌ඡසූරසෙනා, කුරුපඤ්‌චාලං කුරුපඤ්‌චාලා. ඉතරීතරයොගො යථා-චන්‌දිමසූරියා, සමණබ්‍රාහ්‌මණා මාතාපිතරො ඉච්‌චාදි.
එතස්‌මිං එකත්‌ථීභාවකණ්‌ඩෙ යං වුත්‌තං පුබ්‌බං, තදෙව පුබ්‌බං නිපතති කමාතික්‌කමෙ පයොජනාභාවා. ක්‌වචි විපල්‌ලාසොපි හොති බහුලාධිකාරතො, දන්‌තානං රාජා රාජදන්‌තො, කත්‌ථචි කමං පච්‌චානාදරා පුබ්‌බකාලස්‌සාපි පරනිපාතො, ලිත්‌තවාසිතො, නග්‌ගමුසිතො, සිත්‌තසම්‌මට්‌ඨො, භට්‌ඨලුඤ්‌චිතො. චත්‌ථෙ යදෙකත්‌ථං තත්‌ථ කෙචි පුබ්‌බපදං බහුධා නියමෙන්‌ති, තදිහ බ්‍යභිචාරදස්‌සාන න වුත්‌තන්‌ති දට්‌ඨබ්‌බං.
චත්‌ථෙ සමාහාරෙ යදෙකත්‌ථං, තං නපුංසකලිඞ්‌ගං භවති, තථාචෙවොදාහටං, කත්‌ථචි න හොති ‘සභාපරිසායා’ති ඤාපකා, ආධිපච්‌චපරිවාරො, ඡන්‌දපාරිසුද්‌ධි, පටිසන්‌ධිපවත්‌තියං.
එකත්‌ථෙ සමාහාරෙ සඞ්‌ඛ්‍යාදි නපුංසකලිඞ්‌ගං භවති, පඤ්‌චගවං, චතුප්‌පථං, සමාහාරස්‌සෙකත්‌තා එකවචනමෙව හොති, සමාහාරෙත්‌වෙව පඤ්‌චකාපාලො පූවො, තිපුත්‌තො.
ඡට්‌ඨියෙකත්‌ථෙ ක්‌වචි නපුංසකත්‌තං හොතෙකත්‌ථඤ්‌ච, සලභානං ඡායා සලභච්‌ඡායං, එවං සකුන්‌තානං ඡායා සකුන්‌තච්‌ඡායං, පාසාදච්‌ඡායං පාසාදච්‌ඡායා, ඝරච්‌ඡායං ඝරච්‌ඡායා, අමනුස්‌සසභාය නපුංසකෙකත්‌තං භවති බ්‍රහ්‌මසභං, දෙවසභං, ඉන්‌දසභං, යක්‌ඛසභං, සරභසභං, මනුස්‌සසභායං පන ඛත්‌තියසභා, රාජසභා ඉච්‌චෙවමාදි, ක්‌වචීති කිං රාජපුරිසො.
අන්‌තභූතස්‌ස අප්‌පධානස්‌ස ඝපස්‌ස ස්‍යාදීසු රස්‌සො හොති. බහුමාලො පොසො, නික්‌කොසම්‌බි, අතිවාමොරු, අන්‌තස්‌සාති කිං? රාජා කඤ්‌ඤාපියො, අප්‌පධානස්‌සාති කිං? රාජකුමාරී බ්‍රහ්‌මබන්‌ධූ.
අන්‌තභූතස්‌ස අප්‌පධානස්‌ස ගොස්‌ස ස්‍යාදීසු උ හොති. චිත්‌තගු, අප්‌පධානස්‌සාත්‌වෙව? සුගො, අන්‌තස්‌සාත්‌වෙව? ගොකුලං.
ඉත්‌ථියං වත්‌තමානතො අකාරන්‌තතො නාමස්‌මා ආපච්‌චයො හොති. ධම්‌මදින්‌නා.
නදාදීහි ඉත්‌ථියං වීප්‌පච්‌චයො හොති. නදී, මහී, කුමාරී, තරුණී, වාරුණී, ගොතමී. (14) ‘‘ගොතොවා’’ ගාවී ගො, ආකතිගණො-යං, කොරො ‘‘න්‌තන්‌තූනං වීම්‌හි තො වා’’ (3-36) ති විසෙසනත්‌ථො.
ආරාමිකාදිතො ඉනී හොතිත්‌ථියං. ආරාමිකිනී, අනන්‌තරායිකිනී, රාජිනී (15) ‘‘සඤ්‌ඤායං මානුසො’’ මානුසිනී, අඤ්‌ඤත්‍ර මානුසී.
ඉත්‌ථියමිවණ්‌ණුවණ්‌ණන්‌තෙහි නී හොති බහුලං. සදාපයතපාණිනී, දණ්‌ඩිනී, භික්‌ඛුනී, ඛත්‌තබන්‌ධුනී, පරචිත්‌තවිදුනී, මාතුආදිතො කස්‌මා න හොති? ඉත්‌ථිප්‌පච්‌චයං විනාපි ඉත්‌ථත්‌තාභිධානතො.
ක්‌තිම්‌හාඤ්‌ඤත්‌ථෙයෙව ඉත්‌ථියං නී හොති බහුලං. සාහං අහිං සාරතිනී, තස්‌සා මුට්‌ඨස්‌සතිනියා, සා ගාවී වච්‌ඡගිද්‌ධිනී, අඤ්‌ඤත්‌ථෙති කිං? ධම්‌මරති.
ඝරණිප්‌පභුතයො නීප්‌පච්‌චන්‌තාසාධවො භවන්‌ති. ඝරණී, පොක්‌ඛරණී, ඊස්‌ස-ත්‌තං නිපාතනා, (16) ‘‘ආචරියා වා ය-ලොපො ච’’ ආචරිනී, ආචරියා.
මාතුලාදිතො භරියායමානී හොති. මාතුලානී, වාරුණානී, ගහපතානී, ආචරියානී, (17) ‘‘අභරියායං ඛත්‌තියා වා’’ ඛත්‌තියානී ඛත්‌තියා, නදාදිපාඨා භරියායන්‌තු ඛත්‌තියී.
ඌරුසද්‌දා උපමානාදිපුබ්‌බා ඉත්‌තියමූ හොති. කරභොරූ, සංහිතොරූ, සහිතොරූ, සඤ්‌ඤතොරූ, සහොරූ, සඵොරූ, වාමොරූ, ලක්‌ඛණොරූ, ඌතියොගවිභාගා ඌ බ්‍රහ්‌මබන්‌ධූ.
යුවසද්‌දතො ති හොතිත්‌ථියං. යුවති.
වීම්‌හි න්‌තන්‌තූනං තො වා හොති. ගච්‌ඡතී ගච්‌ඡන්‌තී, සීලවතී සීලවන්‌තී.
වීම්‌හි භවතො භොතාදෙසො හොති වා. භොතී භවන්‌තී.
ගොසද්‌දස්‌ස වීම්‌හාවඞ හොති. ගාවී.
සමාසන්‌ත්‌ව ඉති චාධිකරීයති.
පාපාදීහී පරා යා භූමි තස්‌සා සමාසන්‌තො අ හොති. පාපභූමං, ජාතිභූමං.
සඞ්‌ඛ්‍යාහි පරා යා භූමි තස්‌සා සමාසන්‌තො අ හොති. ද්‌විභූමං, තිභූමං.
සඞ්‌ඛ්‍යාහි පරාසං නදීගොදාවරීනං සමාසන්‌තො අ හොති, පඤ්‌චනදං, සත්‌තගොදාවරං, සඞ්‌ඛ්‍යාහිත්‌වෙව? මහානදී, නදීගොදාවරීනන්‌ති කිං? දසිත්‌ථි.
අසඞ්‌ඛ්‍යෙහි සඞ්‌ඛ්‍යාහි ච පරාය අඞ්‌ගුල්‍යා සමාසන්‌තො අ හොති නො චෙ අඤ්‌ඤපදත්‌ථෙ අසඞ්‌ඛ්‍යත්‌ථෙ ච සමාසො වත්‌තතෙ. නිග්‌ගතමඞ්‌ගුලීහි නිරඞ්‌ගුලං, අච්‌චඞ්‌ගුලං, ද්‌වෙ අඞ්‌ගුලියො සමාහටා ද්‌වඞ්‌ගුලං, අනඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛ්‍යත්‌ථෙසූති කිං? පඤ්‌චඞ්‌ගුලි හත්‌ථො, උපඞ්‌ගුලි, කථං ‘ද්‌වෙ අඞ්‌ගුලීමානමස්‌සාති ද්‌වඞ්‌ගුල’න්‌ති? නාත්‍ර සමාසොඤ්‌ඤපදත්‌ථෙ විහිතො මත්‌තාදීනං ලොපෙ කතෙ තත්‌ථ වත්‌තතෙ. අඞ්‌ගුලසද්‌දො වා පමාණවාචි සද්‌දන්‌තරං, යථා ‘සෙනඞ්‌ගුලප්‌පමාණෙන අඞ්‌ගුලානං සතං පුණ්‌ණං චතුද්‌දස වා අඞ්‌ගුලානී’ති.
දීඝාදීහි අසඞ්‌ඛ්‍යෙහි සඞ්‌ඛ්‍යාහි ච පරමස්‌මා රත්‌තියා සමාසන්‌තො අ හොති. දීඝරත්‌තං, අහොරත්‌තං (ත්‌තො), වස්‌සාරත්‌තං (ත්‌තො), පුබ්‌බරත්‌තං, අපරරත්‌තං, අඩ්‌ඪුරත්‌තං, අතික්‌කන්‌තො රත්‌තිං අතිරත්‌තො, ද්‌වෙරත්‌තී සමාහටා දිරත්‌තං (ත්‌තො), වා ක්‌වචි බහුලාධිකාරා එකරත්‌තං (ත්‌තො), එකරත්‌ති, අනඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛ්‍යත්‌ථෙසුත්‌වෙව? දීඝරත්‌තිහෙමන්‌තො, උපරත්‌ති, ක්‌වචි හොතෙව බහුලං විධානායථාරත්‌තං.
ගොසද්‌දා අලොපවිසයා සමාසන්‌තො අ හොති න චෙ චත්‌ථෙ සමාසො අඤ්‌ඤපදත්‌ථෙ අසඞ්‌ඛ්‍යත්‌ථෙ ච, රාජගවො, පරමගවො, පඤ්‌චගවධනො, දසගවං, අලොපෙති කිං? පඤ්‌චහි ගොහි කීතො පඤ්‌චගු, අචත්‌ථෙති කි? අජස්‌සගාවො, අනඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛ්‍යත්‌ථෙසුත්‌වෙව? චිත්‌තගු, උපගු.
එතෙ සද්‌දා අඅන්‌තා නිපච්‌චන්‌තෙ. රත්‌තො ච දිවා ච රත්‌තින්‌දිවං, රත්‌ති ච දිවා ච රත්‌තින්‌දිවං, දාරා ච ගාවො ච දාරගවං, චතස්‌සො අස්‌සියො අස්‌ස චතුරස්‌සො.
49. අක්‌ඛිස්‌මාඤ්‌ඤත්‌ථෙ. අක්‌ඛිස්‌මා සමාසන්‌තො අ හොති අඤ්‌ඤත්‌ථෙ චෙ සමාධසා. විසාලක්‌ඛො, විසාලක්‌ඛී.
අඞ්‌ගුලන්‌තා අඤ්‌ඤපදත්‌ථෙ දාරුම්‌හි සමාසන්‌තො අ හොති. ද්‌වඞ්‌ගුලංදාරු, පඤ්‌චඞ්‌ගුලං, අඞ්‌ගුලිසදිසාවයවං ධඤ්‌ඤාදීනං වික්‌ඛෙපකං දාරුං වුච්‌චතෙ, පමාණෙ තු පුබ්‌බෙ විය සිද්‌ධං සඛරාජසද්‌දා අකාරන්‌තාව, සිස්‌සොපි න දිස්‌සති, ගාණ්‌ඩී වධන්‌වාති පකතන්‌තරෙන සිද්‌ධං.
ඔඝාබ්‍යතිහාරෙ ගම්‍යමානෙ අඤ්‌ඤපදත්‌ථෙ වත්‌තමානතො චි හොති. කෙසාකෙසි දණ්‌ඩාදණ්‌ඩි, චකාරො ‘‘චිස්‌මි’’න්‌ති (3.66) විසෙසනත්‌ථො, සුගන්‌ධි, දුග්‌ගන්‌තීති පයොගො න දිස්‌සතෙ.
ල්‌තුප්‌පච්‌චයන්‌තෙහි, ඉත්‌ථියමීකාරූකාරන්‌තෙහි ච බහුලං කප්‌පච්‌චයො හොති අඤ්‌ඤපදත්‌ථෙ. බහුකත්‌තුකො, බහුකුමාරිකො, බහුබ්‍රහ්‌මබන්‌ධුකො, බහුලංත්‌වෙව? සුබ්‌භූ.
උත්‌තරපදෙ පරතො ඉමස්‌ස ඉදං හොති. ඉදමට්‌ඨිතා, ඉදප්‌පච්‌චයතා, නිග්‌ගහීතලොපො පස්‌ස ච ද්‌විභාවො.
එසං ට හොතුත්‌තරපදෙ ක්‌වචි වා. භවම්‌පතිට්‌ඨාමයං, භගවංමූලකා නො ධම්‌මා, බහුලාධිකාරා තරාදීසු ච පගෙව මහත්‌තරී, රත්‌තඤ්‌ඤුමහත්‌තං.
59. මනාද්‍යාපාදීනමො මයෙ ච. මනාදීනමාපාදීනං ච ඔ හොතුත්‌තරපදෙ මයෙ ච. මනොසෙට්‌ඨා, මනොමයා, රජොජල්‌ලං, රජොමයං, ආපොගතං, ආපොමයං, අනුයන්‌ති දිසොදිසං.
ජනෙ උත්‌තරපදෙ පුථස්‌ස උ හොති. අරියෙහි පුථගෙවායං ජනොති පුථුජ්‌ජනො.
අහෙ ආයතනෙ චුත්‌තරපදෙ ඡස්‌ස සො වා හොති. සාහං ඡාහං, සළායතනං, ඡළායතනං.
ල්‌තුප්‌පච්‌චයන්‌තානං පිතාදීනඤ්‌ච යථාක්‌කමමාරඞරඞ වා හොන්‌තුත්‌තරපදෙ, සත්‌ථාරදස්‌සනං, කත්‌තාරනිද්‌දෙසො, මාතරපිතරො, වාත්‌වෙව? සත්‌ථුදස්‌සනං, මාතාපිතරො.
ල්‌තුපිතාදීනං විජ්‌ජාසම්‌බන්‌ධීනං යොනිසම්‌බන්‌ධීනං ච තෙස්‌වෙව ල්‌තුපිතාදීසු විජ්‌ජායොනිසම්‌බන්‌ධිසුත්‌තරපදෙසු චත්‌ථවිසයෙ ආ හොති. හොතාපොතරො මාතාපිතරො, ල්‌තුපිතාදීනං ත්‌වෙව? පුත්‌තභාතරො, තත්‍රෙති කිං? පිතුපිතාමහා, චත්‌ථෙති කිං? මාතුභාතා, විජ්‌ජායොනිසම්‌බන්‌ධානන්‌ති කිං? දාතුභත්‌තාරො.
පුත්‌තෙ උත්‌තරපදෙ චත්‌ථවිසයෙ ල්‌තුපිතාදීනං විජ්‌ජායොනි සම්‌බන්‌ධානමා හොති. පිතාපුත්‌තා, මාතාපුත්‌තා.
චිප්‌පච්‌චයන්‌තෙ උත්‌තරපදෙ ආ හොති. කෙසාකෙසි, මුට්‌ඨාමුට්‌ඨි.
ඉත්‌ථියං වත්‌තමානෙ එකත්‌ථෙ සමානාධිකරණෙ උත්‌තරපදෙ පරෙ භාසිතපුමා ඉත්‌ථී පුමෙව හොති. කුමාරභරියො, දීඝජඞ්‌ඝො, යුවජායො, ඉත්‌ථියන්‌ති කිං? කල්‍යාණී පධානමෙසං කල්‍යාණිප්‌පධානා, භාසිතපුමෙති කිං? කඤ්‌ඤාභරියො, ඉත්‌ථීති කිං? ගාමණිකුලං දිට්‌ඨි අස්‌ස ගාමණිදිට්‌ඨි, එකත්‌ථෙති කිං? කල්‍යාණියා මාතා කල්‍යාණිමාතා.
භාසිතපුමිත්‌ථී පච්‌චයෙ ක්‌වචි පුමෙව මොති. බ්‍යත්‌තතරා, බ්‍යත්‌තතමා.
ඉත්‌ථිවාචකා සබ්‌බාදයො වුත්‌තිමත්‌තෙ පුමෙව හොන්‌ති. තස්‌සා මුඛං තම්‌මුඛං, තස්‌සං තත්‍ර, තාය තතො, තස්‌සං වෙලායං තදා.
පතිම්‌හි පරෙ ජායාය ජයං හොති, ජයම්‌පතී, ‘ජානිපතී’ති පකතන්‌තරෙන සිද්‌ධං, තථා ‘දම්‌පතී, ජම්‌පතී’ති.
කුම්‌භාදීසුත්‌තරපදෙසු උදකස්‌ස උදාදෙසො වා හොති. උදකුම්‌භො උදකකුම්‌භො, උදපත්‌තො උදකපත්‌තො, උදබින්‌ධු උදකබින්‌ධු, ආකතිගණො-යං.
සොතාදීසුත්‌තරපදෙසු උදකස්‌ස උස්‌ස ලොපො හොති. දකසොතං, දකරක්‌ඛසො.
උත්‌තරපදෙ නඤ සද්‌දස්‌ස ට හොති. අබ්‍රාහ්‌මණො, ඤකාරො කිං? කෙවලස්‌ස මා හොතු පාමනපුත්‌තො.
සරාදො උත්‌තරපදෙ නඤ සද්‌දස්‌ස අන හොති. අනක්‌ඛාතං.
නඛාදයො සද්‌දා අනන ටාදෙසා නිපච්‌චන්‌තෙ. නාස්‌ස ඛමත්‌ථීති නඛො, අඛමඤ්‌ඤං, සඤ්‌ඤාසද්‌දෙසු ච නිප්‌ඵත්‌තිමත්‌තං යථාකථඤ්‌චි කත්‌තබ්‌බංනාස්‌ස කුලමථීති නකුලො, අකුලමඤ්‌ඤං, නඛ නකුල නපුංසකනක්‌ඛත්‌ත නාක එවමාදි.
නගඉච්‌චප්‌පාණිනි වා නිපච්‌චතෙ. නගො රුක්‌ඛො, නගො පබ්‌බතො, අගො රුක්‌ඛො, අගො පබ්‌බතො, අප්‌පාණිනීති කිං? අගො වසලො සීතෙන.
අඤ්‌ඤපදත්‌ථවුත්‌ථිම්‌හි සමාසෙ උත්‌තරපදෙ පරෙ සහස්‌ස සො වා හොති. සපුත්‌තො, සහපුත්‌තො, අඤ්‌ඤත්‌ථෙති කිං? සහ කත්‌වා, සහ යුජ්‌ඣිත්‌වා.
සහස්‌සුත්‌තරපදෙ සො හොති සඤ්‌ඤායං. සාස්‌සත්‌ථං, සපලාසං.
අප්‌පච්‌චක්‌ඛෙ ගම්‍යමානෙ සහස්‌ස සො හොතුත්‌තරපදෙ, සාග්‌ගි කපොතො, සපිසාචා වාතමණ්‌ඩලිකා.
සකත්‌ථප්‌පධානස්‌ස සහසද්‌දස්‌ස අකාලෙ උත්‌තරපදෙ සො හොති. සම්‌පන්‌නං බ්‍රහ්‌මං සබ්‍රහ්‌මං, සචක්‌කං නිධෙහි, සධුරං පාජෙහි, අකාලෙති කිං? සහ පුබ්‌බණ්‌හං, සහාපරණ්‌හං.
ගන්‌ථන්‌තෙ ආධික්‍යෙ ච වත්‌තමානස්‌ස සහස්‌ස සො හොතුත්‌තරපදෙ. සකලං ජොතිමධීතෙ සමුහුත්‌තං, කාලත්‌ථො ආරම්‌භො, ආධික්‍යෙ-සදොණා ඛාරී, සමාසකො කහාපණො, නිච්‌චත්‌ථොයමාරම්‌භො.
පක්‌ඛාදීසුත්‌තරපදෙසු සමානස්‌ස සො හොති වා. සපක්‌ඛො සමානපක්‌ඛො, සජොති සමානජොති, පක්‌ඛාදීසූති කිං? සමානසීලො, පක්‌ඛ, ජොති, ජනපද, රත්‌ති, පත්‌තිනී, පත්‌තී, නාභි, බන්‌ධු බ්‍රහ්‌මචාරී, නාම, ගොත්‌ත, රූප, ඨාන, වණ්‌ණ, වයො, වචන, ධම්‌ම, ජාතිය, ඝච්‌ච.
උදරෙ ඉයෙ පරෙ පරතො සමානස්‌ස සො වා හොති. සොදරියො, සමානොදරියො, ඉයෙති කිං? සමානොදරතා.
එතෙසු සමානස්‌ස සො හොති. සරී, සරික්‌ඛො, සරිසො.
රීරික්‌ඛකෙසු සබ්‌බාදීනමා හොති. යාදී, යාදික්‌ඛො, යාදිසො.
රීරික්‌ඛකෙසු න්‌තසද්‌ද කිංසද්‌ද ඉමසද්‌දානං ටාකීටී හොන්‌ති යථාක්‌කමං. භවාදී, භවාදික්‌ඛො, භවාදිසො, කීදී, කීදික්‌ඛො, කීදිසො, ඊදී, ඊදික්‌ඛො, ඊදිසො.
රීරික්‌ඛකෙසු තුම්‌හාම්‌හානං තාමා හොන්‌තෙකස්‌මිං යථාක්‌කමං. තාදී, තාදික්‌ඛො, තාදිසො, මාදී, මාදික්‌ඛො, මාදිසො. එකස්‌මින්‌ති කිං? තුම්‌හාදී, අම්‌හාදී, තුම්‌හාදික්‌ඛො, අම්‌හාදික්‌ඛො, තුම්‌හාදිසො, අම්‌හාදිසො.
රීරික්‌ඛකන්‌තතො අඤ්‌ඤස්‌මිං උත්‌තරපදෙ තුම්‌හාම්‌හානමෙකස්‌මිං තංමං හොන්‌ති යථාක්‌කමං, තන්‌දීපා, මන්‌දීපා, තංසරණා, මංසරණා, තය්‍යොගො, මය්‍යොගොති බින්‌දුලොපො.
රීරික්‌ඛකෙස්‌වෙතස්‌සෙට වා හොති, එදී, එතාදී, එදික්‌ඛො, එතාදික්‌ඛො, එදිසො, එතාදිසො.
ද්‌විස්‌ස දු හොති විධාදීසු, දුවිධො, දුපට්‌ටං එවමාදි.
ගුණාදීසු ද්‌විස්‌ස දි හොති, ද්‌විගුණං, දිරත්‌ති, දිගු එවමාදි.
සඞ්‌ඛ්‍යායමුත්‌තරපදෙ ද්‌විස්‌ස ආ හොති අසතාදො අනඤ්‌ඤධත්‌ථ. ද්‌වාදස, ද්‌වාවීසති ද්‌වත්‌තිංස, සඞ්‌ඛ්‍යායන්‌ති කිං? දිරත්‌තං, අසතාදොති කිං? දිසතං, දිසහස්‌සං. අනඤ්‌ඤත්‌ථෙති කිං? ද්‌විදසා.
සඞ්‌ඛ්‍යායමුත්‌තරපදෙ තිස්‌ස එ හොති අසතාදො අනඤ්‌ඤත්‌ථෙ, තෙරස, තෙවීස, තෙත්‌තිංස, සඞ්‌ඛ්‍යායංත්‌වෙව? තිරත්‌තං, අසතාදොත්‌වෙව? තිසතං, අනඤ්‌ඤත්‌ථෙත්‌වෙව? තිචතුකා.
තිස්‌සෙ වා හොති චත්‌තාලීසාදො, තෙචත්‌තාලාසං තිචත්‌තාලීසං, තෙපඤ්‌ඤාසං තිපඤ්‌ඤාසං, තෙසට්‌ඨි තිසට්‌ඨි, තෙසත්‌තති තිසත්‌තති, තෙඅසීති තියාසීති, තෙනවුති තිනවුති, අසතාදොත්‌වෙව? තිසතං.
අසතාදො-නඤ්‌ඤත්‌ථෙ චත්‌තාලීසාදො ද්‌විස්‌සෙ වා හොති ආ ච. ද්‌වෙචත්‌තාලීසං, ද්‌වාචත්‌තාලීසං ද්‌විචත්‌තාලීසං, ද්‌වෙපඤ්‌ඤාසං, ද්‌වාපඤ්‌ඤාසං ද්‌විපඤ්‌ඤාසං ඉච්‌චාදි.
ද්‌විස්‌ස බා වා හොති අචත්‌තාලීසාදො-නඤ්‌ඤත්‌ථෙ. බාරස ද්‌වාදස, බාවීසති ද්‌වාවීසති, බත්‌තිංස ද්‌වත්‌තිංස, අචත්‌තාලීසාදොති කිං? ද්‌විචත්‌තාලීසං.
වීසතිදසෙසු පරෙසු පඤ්‌චස්‌ස පණ්‌ණපන්‌නා හොන්‌ති වා යථාක්‌කමං. පණ්‌ණවීසති පඤ්‌චවීසති, පන්‌නරස්‌ව පඤ්‌චදස.
චතුස්‌ස චුචො හොන්‌ති වා දසසද්‌දෙ පරෙ. චුද්‌දස, චොද්‌දස, චතුද්‌දස.
ඡස්‌ස සොඉච්‌චයමාදෙසො හොති දසසද්‌දෙ පරෙ. සොළස.
එකඅට්‌ඨානං ආ හොති දසෙ පරෙ. එකාදස, අට්‌ඨාරස.
සඞ්‌ඛ්‍යාතො පරස්‌ස දසස්‌ස ර හොති විභාසා. එකාරස එකාදස, බාරස ද්‌වාදස, පන්‌නරස පඤ්‌චදස, සත්‌තරස සත්‌තදස, අට්‌ඨාරස අට්‌ඨාදස, පන්‌නබාදෙසෙසු නිච්‌චං, ඉධ න හොති චතුද්‌දස.
අඩ්‌ඪා පරෙසං චතුත්‌ථතතියානං උඩ්‌ඪතියා හොන්‌ති යථාක්‌කමං. අඩ්‌ඪෙන චතුත්‌ථො අඩ්‌ඪුඩ්‌ඪො, අඩ්‌ඪෙන තතියො අඩ්‌ඪතියො, කථං අඩ්‌ඪතෙය්‍යොති? සකත්‌ථෙ ණ්‍යෙ උත්‌තරපදවුඩ්‌ඪි.
අඩ්‌ඪා පරස්‌ස දුතියස්‌ස සහ අඩ්‌ඪසද්‌දෙන දියඩ්‌ඪදිවඩ්‌ඪා හොන්‌ති. අඩ්‌ඪෙන දුතියො දියඩ්‌ඪො, දිවඩ්‌ඪො වා.
කුස්‌සුත්‌තරපදත්‌ථෙ වත්‌තමානස්‌ස සරාදො උත්‌තරපදෙ කදාදෙසො හොති. කදන්‌නං, කදසනං, සරෙති කිං? කුපුත්‌තො, උත්‌තරත්‌ථෙති කිං? කුඔඩ්‌ඪො රාජා.
අප්‌පත්‌ථෙ වත්‌තමානස්‌ස කුස්‌ස කා හොති උත්‌තරපදත්‌ථෙ, අප්‌පකං ලවණං කාලවණං.
කුස්‌ස පුරිසෙ කා හොති වා. කාපුරිසො කුපුරිසො, අයමප්‌පත්‌තවිභාසා, අප්‌පත්‌ථෙ තු පුබ්‌බෙන නිච්‌චං හොති ඊසං පුරිසො කාපුරිසො.
පුබ්‌බාදීහුත්‌තරපදස්‌ස අහස්‌ස ණ්‌හාදෙසො හොති, පුබ්‌බණ්‌හො, අපරණ්‌හො, අජ්‌ජණ්‌හො, සායණ්‌හො, මජ්‌ඣණ්‌හො (පණ්‌හො).
ඉති මොග්‌ගල්‌ලානෙ බ්‍යාකරණෙ වුත්‌තියං
සමාසකණ්‌ඩො තතියො.
No comments:
Post a Comment