නමො තස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස
සුබොධාලඞ්‌කාරො
1. දොසාවබොධ-පඨමපරිච්‌ඡෙද
රතනත්‌තයප්‌පණාම
මුනින්‌දවදනම්‌භොජ, ගබ්‌භසම්‌භවසුන්‌දරී;
සරණං පාණිනං වාණී, මය්‌හං පීණයතං මනං.
නිමිත්‌ත
රාම, සම්‌මා’ද්‍ය’ලඞ්‌කාරා, සන්‌ති සන්‌තො පුරාතනා;
තථාපි තු වළඤ්‌ජෙන්‌ති, සුද්‌ධමාගධිකා න තෙ.
අභිධානාදිකං
තෙනා’පි නාම තොසෙය්‍ය, මෙතෙ ලඞ්‌කාරවජ්‌ජිතෙ;
අනුරූපෙනා’ලඞ්‌කාරෙ, නෙ’ස මෙසො පරිස්‌සමො.
යෙසං න සඤ්‌චිතා පඤ්‌ඤා, නෙකසත්‌ථන්‌තරො’චිතා;
සම්‌මොහ’බ්‌භාහතා වෙ’තෙ, නාවබුජ්‌ඣන්‌ති කිඤ්‌චිපි.
කිං තෙහි පාදසුස්‌සූසා, යෙසං නත්‌ථි ගරූනි’හ;
යෙ තප්‌පාදරජොකිණ්‌ණා, තෙ’ව සාධූ විවෙකිනො.
කබ්‌බ, නාටකනික්‌ඛිත්‌ත, නෙත්‌තචිත්‌තා කවිජ්‌ජනා;
යංකිඤ්‌චි රචයන්‌තෙ’තං, න විම්‌හයකරං පරං.
තෙයෙ’ව පටිභාවෙන්‌තො, සො’ව බන්‌ධො සවිම්‌හයො;
යෙන තොසෙන්‌ති විඤ්‌ඤූ යෙ, තත්‌ථ ප්‍ය’විහිතා’දරා.
පජ්‌ජ ගජ්‌ජ විමිස්‌සානං, භෙදෙනා’යං තිධා භවෙ.
නිබන්‌ධො චා’නිබන්‌ධො ච, පුන ද්‌විධා නිරුප්‌පතෙ;
තං තු පාපෙන්‌ත්‍ය’ලඞ්‌කාරා, වින්‌දනීයතරත්‌තනං.
අනවජ්‌ජං මුඛම්‌භොජ [‘‘අම්‌භොජ’’න්‌ති පදං පාළියං නත්‌ථි, වාරිජවාචකං, සක්‌කටගන්‌ථතො අනීතං],
මනවජ්‌ජා ච භාරතී;
අලඞ්‌කතා’ව සොභන්‌තෙ, කිං නු තෙ නිර’ලඞ්‌කතා?
විනා ගරූපදෙසං තං, බාලො’ලඞ්‌කත්‌තු මිච්‌ඡති;
සම්‌පාපුණෙ න විඤ්‌ඤූහි, හස්‌සභාවං කථං නු සො?
ගන්‌ථොපි කවිවාචාන, මලඞ්‌කාර’ප්‌පකාසකො;
යාති තබ්‌බචනීයත්‌තං, ත’බ්‌බොහාරූ’පචාරතො.
ද්‌විප්‌පකාරා අලඞ්‌කාරා, තත්‌ථ සද්‌ද, ත්‌ථභෙදතො;
සද්‌දත්‌ථා බන්‌ධනාමා’ව, තංසජ්‌ජිත තදාවලි.
ගුණාලඞ්‌කාරසංයුත්‌තා, අපි දොසලව’ඞ්‌කිතා;
පසංසියා න විඤ්‌ඤූහි, සා කඤ්‌ඤා විය තාදිසී.
තෙන දොසනිරාසො’ව, මහුස්‌සාහෙන සාධියො;
නිද්‌දොසා සබ්‌බථා සා’යං, සගුණා න භවෙය්‍ය කිං?
සා’ලඞ්‌කාරවියුත්‌තා’පි, ගුණයුත්‌තා මනොහරා;
නිද්‌දොසා දොසරහිතා, ගුණයුත්‌තා වධූ විය.
පදෙ වාක්‍යෙ තදත්‌ථෙ ච, දොසා යෙ විවිධා මතා;
සො’දාහරණ මෙතෙසං, ලක්‌ඛණං කථයාම්‍ය’හං.
පදදොස උද්‌දෙස
විරුද්‌ධත්‌ථන්‌තරා, ඣත්‌ථ, කිලිට්‌ඨානි, විරොධි ච;
නෙය්‍යං, විසෙසනාපෙක්‌ඛං, හීනත්‌ථක මනත්‌ථකං.
වාක්‍යදොස උද්‌දෙස
දොසා පදාන වාක්‍යාන, මෙකත්‌ථං භග්‌ගරීතිකං;
තථා බ්‍යාකිණ්‌ණ ගාම්‌මානි, යතිහීනං කමච්‌චුතං;
අතිවුත්‌ත මපෙතත්‌ථං, සබන්‌ධඵරුසං තථා.
වාක්‍යත්‌ථදොසඋද්‌දෙස
ගාම්‌මං දුට්‌ඨාලඞ්‌කතීති, දොසා වාක්‍යත්‌ථනිස්‌සිතා.
පදදොසනිද්‌දෙස
විරුද්‌ධත්‌ථන්‌තරං තඤ්‌හි, යස්‌ස’ඤ්‌ඤත්‌ථො විරුජ්‌ඣති;
අධිප්‌පෙතෙ යථා මෙඝො, විසදො සුඛයෙ ජනං.
විසෙස්‍ය මධිකං යෙනා, ඣත්‌ථ මෙතං භවෙ යථා;
ඔභාසිතා’සෙසදිසො, ඛජ්‌ජොතො’යං විරාජතෙ.
යස්‌ස’ත්‌ථා’වගමො දුක්‌ඛො, පකත්‍යා’දිවිභාගතො;
කිලිට්‌ඨං තං යථා තාය, සො’ය මාලිඞ්‌ග්‍යතෙ පියා.
යං කිලිට්‌ඨපදං මන්‌දා, භිධෙය්‍යං යමකාදිකං;
කිලිට්‌ඨපදදොසෙ’ව, තම්‌පි අන්‌තො කරීයති.
පතීතසද්‌දරචිතං, සිලිට්‌ඨපදසන්‌ධිකං;
පසාදගුණසංයුත්‌තං, යමකං මත මෙදිසං.
අබ්‍යපෙතං බ්‍යපෙත’ඤ්‌ඤ, මාවුත්‌තා’නෙකවණ්‌ණජං;
යමකං තඤ්‌ච පාදාන, මාදි, මජ්‌ඣ, න්‌ත, ගොචරං.
අබ්‍යපෙත පඨමපාදාදි යමකං
සුජනා’සුජනා සබ්‌බෙ, ගුණෙනාපි විවෙකිනො;
විවෙකං න සමායන්‌ති, අවිවෙකිජනන්‌තිකෙ.
අබ්‍යපෙත පඨම දුතිය පාදාදි යමකං
කුසලා’කුසලා සබ්‌බෙ, පබලා’පබලා ථවා;
නො යාතා යාව’හොසිත්‌තං, සුඛදුක්‌ඛප්‌පදා සියුං;
අබ්‍යපෙත පඨම දුතිය තතියපාදාදි යමකං.
සාදරං සා දරං හන්‌තු, විහිතා විහිතා මයා;
වන්‌දනා වන්‌දනාමාන, භාජනෙ රතනත්‌තයෙ.
අබ්‍යපෙත චතුක්‌කපාදාදි යමකං
කමලං ක’මලං කත්‌තුං, වනදො වනදො’ම්‌බරං;
සුගතො සුගතො ලොකං, සහිතං ස හිතං කරං.
ඤෙය්‍යානි’මායෙව දිසා, ය’ඤ්‌ඤානි යමකානිපි.
අච්‌චන්‌තබහවො තෙසං, භෙදා සම්‌භෙදයොනියො;
තථාපි කෙචි සුකරා, කෙචි අච්‌චන්‌තදුක්‌කරා.
යමකං තං පහෙලී [පහෙළි (ක.)] ච, නෙකන්‌තමධුරානි’ති;
උපෙක්‌ඛියන්‌ති සබ්‌බානි, සිස්‌සඛෙදභයා මයා.
දෙසකාලකලාලොක, ඤායාගමවිරොධි යං;
තං විරොධිපදං චෙ’ත, මුදාහරණතො ඵුටං.
ය දප්‌පතීත මානීය, වත්‌තබ්‌බං නෙය්‍ය මාහු තං;
යථා සබ්‌බාපි ධවලා, දිසා රොචන්‌ති රත්‌තියං.
නෙදිසං බහු මඤ්‌ඤන්‌ති, සබ්‌බෙ සබ්‌බත්‌ථ විඤ්‌ඤුනො;
දුල්‌ලභා’වගතී සද්‌ද, සාමත්‌ථියවිලඞ්‌ඝිනී.
සියා විසෙසනාපෙක්‌ඛං, යං තං පත්‌වා විසෙසනං;
සාත්‌ථකං තං යථා තං සො, භිය්‍යො පස්‌සති චක්‌ඛුනා.
හීනං කරෙ විසෙස්‍යං යං, තං හීනත්‌ථං භවෙ යථා;
නිප්‌පභී කත ඛජ්‌ජොතො, සමුදෙති දිවාකරො.
පාදපූරණමත්‌තං යං, අනත්‌ථමිති තං මතං;
යථා හි වන්‌දෙ බුද්‌ධස්‌ස, පාදපඞ්‌කෙරුහං පි ච.
වාක්‍යදොස නිද්‌දෙස
සද්‌දතො අත්‌ථතො වුත්‌තං, යත්‌ථ භිය්‍යොපි වුච්‌චති;
ත මෙකත්‌ථං යථා’භාති, වාරිදො වාරිදො අයං.
යථා ච
තිත්‌ථියඞ්‌කුරබීජානි, ජහං දිට්‌ඨිගතානි’හ;
පසාදෙති පසන්‌නෙ’සො, මහාමුනි මහාජනෙ.
ආරද්‌ධක්‌කමවිච්‌ඡෙදා, භග්‌ගරීති භවෙ යථා;
කාපි පඤ්‌ඤා, කොපි පගුණො, පකතීපි අහො තව.
තං බ්‍යාකිණ්‌ණන්‌ති විඤ්‌ඤෙය්‍යං, තදුදාහරණං යථා.
බහුගුණෙ පණමති, දුජ්‌ජනානං ප්‍යයං ජනො;
හිතං පමුදිතො නිච්‌චං, සුගතං සමනුස්‌සරං.
විසිට්‌ඨවචනා’පෙතං, ගාම්‌මං’ත්‍ය’භිමතං යථා;
කඤ්‌ඤෙ කාමයමානං මං, න කාමයසි කිංන්‌වි’දං?
පදසන්‌ධානතො කිඤ්‌චි, දුප්‌පතීතිකරං භවෙ;
තම්‌පි ගාම්‌මං ත්‍ය’භිමතං, යථා යාභවතො පියා.
වුත්‌තෙසු සූචිතෙ ට්‌ඨානෙ, පදච්‌ඡෙදො භවෙ යති;
යං තාය හීනං තං වුත්‌තං, යතිහීනන්‌ති සා පන.
යති සබ්‌බත්‌ථපාදන්‌තෙ, වුත්‌තඩ්‌ඪෙ ච විසෙසතො;
පුබ්‌බාපරානෙකවණ්‌ණ, පදමජ්‌ඣෙපි කත්‌ථචි.
තත්‌ථොදාහරණපච්‌චුදාහරණානි යථා
තං නමෙ සිරසා චාමි, කරවණ්‌ණං තථාගතං;
සකලාපි දිසා සිඤ්‌ච, තිව සොණ්‌ණරසෙහි යො.
සරො සන්‌ධිම්‌හි පුබ්‌බන්‌තො, විය ලොපෙ විභත්‌තියා;
අඤ්‌ඤථා ත්‌ව’ඤ්‌ඤථා තත්‌ථ, යා’දෙසාදි පරා’දි’ව.
චාදී පුබ්‌බපදන්‌තා’ව, නිච්‌චං පුබ්‌බපදස්‌සිතා;
පාදයො නිච්‌චසම්‌බන්‌ධා, පරාදීව පරෙන තු.
සබ්‌බත්‌ථොදාහරණානි යථා
නමෙ තං සිරසා සබ්‌බො, පමා’තීතං තථාගතං;
යස්‌ස ලොකග්‌ගතං පත්‌ත, ස්‌සො’පමා න හි යුජ්‌ජති.
මුනින්‌දං තං සදා වන්‌දා, ම්‍ය’නන්‌තමති මුත්‌තමං;
යස්‌ස පඤ්‌ඤා ච මෙත්‌තා ච, නිස්‌සීමාති විජම්‌භති.
චාදිපාදීසු පච්‌චුදාහරණානි යථා
මහාමෙත්‌තා මහාපඤ්‌ඤා, ච යත්‌ථ පරමොදයා;
පණමාමි ජිනං තං ප, වරං වරගුණා’ලයං.
පදත්‌ථක්‌කමතො මුත්‌තං, කමච්‌චුත මිදං යථා;
ඛෙත්‌තං වා දෙහි ගාමං වා, දෙසං වා මම සොභනං.
අතිසම්‌බාධ මාකාස, මෙතිස්‌සා ථනජම්‌භනෙ.
සමුදායත්‌ථතො’පෙතං, තං අපෙතත්‌ථකං යථා;
ගාවිපුත්‌තො බලිබද්‌ධො, තිණං ඛාදී පිවී ජලං.
බන්‌ධෙ ඵරුසතා යත්‌ථ, තං බන්‌ධඵරුසං යථා;
ඛරා ඛිලා පරික්‌ඛීණා, ඛෙත්‌තෙ ඛිත්‌තං ඵලත්‍ය’ලං.
වාක්‍යත්‌ථදොස නිද්‌දෙස
ඤෙය්‍යං ලක්‌ඛණ මන්‌වත්‌ථ, වසෙනා’පක්‌කමාදිනං;
උදාහරණ මෙතෙසං, දානි සන්‌දස්‌සයාම්‍ය’හං.
තත්‌ථා’පක්‌කමං යථා
භාවනා, දාන, සීලානි, සම්‌මා සම්‌පාදිතානි’හ;
භොග, සග්‌ගාදි, නිබ්‌බාන, සාධනානි න සංසයො.
ඔචිත්‍යහීනං යථා
පූජනීයතරො ලොකෙ, අහ මෙකො නිරන්‌තරං;
මයෙකස්‌මිං ගුණා සබ්‌බෙ, යතො සමුදිතා අහුං.
යථා ච
යාචිතො’හං කථං නාම, න දජ්‌ජාම්‍ය’පි ජීවිතං;
තථාපි පුත්‌තදානෙන, වෙධතෙ හදයං මම.
භග්‌ගරීති යථා
ඉත්‌ථීනං දුජ්‌ජනානඤ්‌ච, විස්‌සාසො නොපපජ්‌ජතෙ;
විසෙ සිඞ්‌ගිම්‌හි නදියං, රොගෙ රාජකුලම්‌හි ච.
සසංසයං යථා
මුනින්‌දචන්‌දිමා ලොක, සරලොලවිලොචනො;
ජනො’ වක්‌කන්‌තපන්‌ථො’ව, ගොපදස්‌සනපීණිතො.
වාක්‍යත්‌ථතො දුප්‌පතීති, කරං ගාම්‌මං මතං යථා;
පොසො වීරියවා සො’යං, පරං හන්‌ත්‌වා න විස්‌සමී.
දුට්‌ඨාලඞ්‌කරණං තෙතං [ත්‌වෙථං (?)], යත්‌ථා’ලඞ්‌කාරදූසනං;
තස්‌සා’ලඞ්‌කාරනිද්‌දෙසෙ, රූප මාවි භවිස්‌සති.
දොසාන මෙසං පවරො විභාගො;
එසො’ව’ලං බොධයිතුං කවීනං,
තමත්‌ථි චෙ ඛෙදකරං පරම්‌පි.
ඉති සඞ්‌ඝරක්‌ඛිතමහාසාමිවිරචිතෙ සුබොධාලඞ්‌කාරෙ
දොසාවබොධො නාම
පඨමො පරිච්‌ඡෙදො.
2. දොසපරිහාරාවබොධ-දුතියපරිච්‌ඡෙද
කදාචි කවිකොසල්‌ලා, විරොධො සකලො ප්‍ය’යං;
දොසසඞ්‌ඛ්‍ය මතික්‌කම්‌ම, ගුණවීථිං විගාහතෙ.
තෙන වුත්‌තවිරොධාන, මවිරොධො යථා සියා;
තථා දොසපරිහාරා, වබොධො දානි නීයතෙ.
තත්‌ථ විරුද්‌ධත්‌ථන්‌තරස්‌ස පරිහාරො යථා
වින්‌දන්‌තං පාකසාලීනං, සාලීනං දස්‌සනා සුඛං;
තං කථං නාම මෙඝො’යං, විසදො සුඛයෙ ජනං?
යථා වා
විනායකොපි නාගො සි, ගොතමොපි මහාමති;
පණීතොපි රසා’පෙතො, චිත්‌තා මෙ සාමි තෙ ගති.
අඣ’ත්‌ථස්‌ස යථා
කථං තාදිගුණාභාවෙ, ලොකං තොසෙති දුජ්‌ජනො?
ඔභාසිතාසෙසදිසො, ඛජ්‌ජොතො නාම කිං භවෙ?
පහෙලිකාය [පහෙළිකාය (ක.)] මාරුළ්‌හා, න හි දුට්‌ඨා කිලිට්‌ඨතා;
පියා සුඛා’ලිඞ්‌ගිතං ක, මාලිඞ්‌ගති නු නො ඉති.
යමකෙ නො පයොජෙය්‍ය, කිලිට්‌ඨපද මිච්‌ඡිතෙ;
තතො යමක මඤ්‌ඤං තු, සබ්‌බ මෙතංමයං විය.
දෙසවිරොධිනො යථා
නුදන්‌තානි’ව සුචිරා, වාසක්‌ලෙසං තහිං ජලෙ.
කාලවිරොධිනො යථා
මහානුභාව පිසුනො, මුනිනො මන්‌ද මාරුතො;
සබ්‌බොතුකමයං වායි, ධුනන්‌තො කුසුමං සමං.
කලාවිරොධිනො යථා
නිමුග්‌ගමානසො බුද්‌ධ, ගුණෙ පඤ්‌චසිඛස්‌සපි;
තන්‌තිස්‌සර විරොධො සො, න සම්‌පීණෙති කං ජනං?
ලොකවිරොධිනො යථා
ගණයෙ චක්‌කවාළං සො, චන්‌දනායපි සීතලං;
සම්‌බොධි සත්‌ත හදයො, පදිත්‌ත’ඞ්‌ගාරපූරිතං.
ඤායවිරොධිනො යථා
පරිච්‌චත්‌තභවොපි ත්‌ව, මුපනීතභවො අසි;
අචින්‌ත්‍යගුණසාරාය, නමො තෙ මුනිපුඞ්‌ගව.
ආගමවිරොධිනො යථා
නෙවා’ලපති කෙනා’පි, වචීවිඤ්‌ඤත්‌තිතො යති;
සම්‌පජානමුසාවාදා, ඵුසෙය්‍යා’පත්‌තිදුක්‌කටං.
නෙය්‍යස්‌ස යථා
මරීචිචන්‌දනා’ලෙප, ලාභා සීතමරීචිනො;
ඉමා සබ්‌බාපි ධවලා, දිසා රොචන්‌ති නිබ්‌භරං.
යථා වා
මනොනුරඤ්‌ජනො මාර, ඞ්‌ගනාසිඞ්‌ගාරවිබ්‌භමො;
ජිනෙනා’සමනුඤ්‌ඤාතො, මාරස්‌ස හදයා’නලො.
විසෙසනාපෙක්‌ඛස්‌ස යථා
අපයාතා’පරාධම්‌පි, අයං වෙරී ජනං ජනො;
කොධපාටලභූතෙන, භිය්‍යො පස්‌සති චක්‌ඛුනා.
හීනත්‌ථස්‌ස යථා
අප්‌පකානම්‌පි පාපානං, පභාවං නාසයෙ බුධො;
අපි නිප්‌පභාතා’නීත, ඛජ්‌ජොතො හොති භාණුමා.
අනත්‌ථස්‌ස යථා
යථා වන්‌දෙ මුනින්‌දස්‌ස, පාදපඞ්‌කෙරුහං වරං.
භයකොධපසංසාදි, විසෙසො තාදිසො යදි;
වත්‌තුං කාමීයතෙ දොසො, න තත්‌ථෙ’කත්‌ථතාකතො.
යථා
සප්‌පො සප්‌පො! අයං හන්‌ද, නිවත්‌තතු භවං තතො,
යදි ජීවිතුකාමො’සි, කථං ත මුපසප්‌පසි?
භග්‌ගරීතිනො යථා
යොකොචි රූපා’තිසයො, කන්‌ති කාපි මනොහරා;
විලාසා’තිසයො කොපි,
අහො! බුද්‌ධමහො’දයො.
අබ්‍යාමොහකරං බන්‌ධං, අබ්‍යාකිණ්‌ණං මනොහරං;
අදූරපද වින්‍යාසං, පසංසන්‌ති කවිස්‌සරා.
යථා
නීලුප්‌පලා’භං නයනං, බන්‌ධුකරුචිරො’ධරො;
නාසා හෙම’ඞ්‌කුසො තෙන, ජිනො’යං පියදස්‌සනො.
සමතික්‌කන්‌ත ගාම්‌මත්‌තං, කන්‌ත වාචා’භිසඞ්‌ඛතං;
බන්‌ධනං රසහෙතුත්‌තා, ගාම්‌මත්‌තං අතිවත්‌තති.
යථා
දුනොති කාමචණ්‌ඩාලො, සො මං සදය නිද්‌දයො;
ඊදිසං බ්‍යසනා’පන්‌නං, සුඛීපි කි මුපෙක්‌ඛසෙ?
යතිහීනපරිහාරො, න පුනෙ’දානි නීයතෙ;
යතො න සවනු’බ්‌බෙගං, හෙට්‌ඨා යෙසං විචාරිතං.
කමච්‌චුතස්‌ස යථා
උදාරචරිතො’සි ත්‌වං, තෙනෙ’වා’රාධනා ත්‌වයි;
දෙසං වා දෙහි ගාමං වා, ඛෙත්‌තං වා මම සොභනං.
අතිවුත්‌තස්‌ස යථා
මුනින්‌දචන්‌දසම්‌භූත, යසොරාසිමරීචිනං;
සකලොප්‍ය’ය මාකාසො, නා’වකාසො විජම්‌භනෙ.
තෙනු’ම්‌මත්‌තාදිකානං තං, වචනා’ඤ්‌ඤත්‍ර දුස්‌සති.
යථා
සමුද්‌දො පීයතෙ සො’ය, මහ’මජ්‌ජ ජරාතුරො;
ඉමෙ ගජ්‌ජන්‌ති ජීමූතා, සක්‌කස්‌සෙ’රාවණො පියො.
සුඛුමාලා’විරොධිත්‌ත, දිත්‌තභාවප්‌පභාවිතං;
බන්‌ධනං බන්‌ධඵරුස, දොසං සංදූසයෙය්‍ය තං.
යථා
පස්‌සන්‌තා රූපවිභවං, සුණන්‌තා මධුරං ගිරං;
චරන්‌ති සාධූ සම්‌බුද්‌ධ, කාලෙ කෙළිපරම්‌මුඛා.
අපක්‌කමස්‌ස යථා
භාවනා, දාන, සීලානි, සම්‌මා සම්‌පාදිතානි’හ;
නිබ්‌බාන, භොග, සග්‌ගාදි, සාධනානි න සංසයො.
උද්‌දිට්‌ඨවිසයො කොචි, විසෙසො තාදිසො යදි;
අනු’ද්‌දිට්‌ඨෙසු නෙව’ත්‌ථි, දොසො කමවිලඞ්‌ඝනෙ.
යථා
කුසලා’කුසලං අබ්‍යා, කත’මිච්‌චෙසු පච්‌ඡිමං;
අබ්‍යාකතං පාකදං න, පාකදං පඨමද්‌වයං.
සගුණානා’විකරණෙ, කාරණෙ සති තාදිසෙ;
ඔචිත්‍යහීනතා’පත්‌ති, නත්‌ථි භූතත්‌ථසංසිනො.
ඔචිත්‍යං නාම විඤ්‌ඤෙය්‍යං, ලොකෙ විඛ්‍යාත මාදරා;
තත්‌ථො’පදෙසපභවා, සුජනා කවිපුඞ්‌ගවා.
විඤ්‌ඤාතොචිත්‍යවිභවො, චිත්‍යහීනං පරිහරෙ;
තතො’චිත්‍යස්‌ස සම්‌පොසෙ,
රසපොසො සියා කතෙ.
යථා
යො මාරසෙන මාසන්‌න, මාසන්‌නවිජයු’ස්‌සවො;
තිණායපි න මඤ්‌ඤිත්‌ථ, සො වො දෙතු ජයං ජිනො.
ආරද්‌ධකත්‌තුකම්‌මාදි, කමා’තික්‌කමලඞ්‌ඝනෙ;
භග්‌ගරීතිවිරොධො’යං, ගතිං න ක්‌වා’පි වින්‌දති.
යථා
විසස්‌ස සිඞ්‌ගිනො රොග, නදීරාජකුලස්‌ස ච.
යථා
භෙසජ්‌ජෙ විහිතෙ සුද්‌ධ, බුද්‌ධාදිරතනත්‌තයෙ;
පසාද මාචරෙ නිච්‌චං, සජ්‌ජනෙ සගුණෙපි ච.
සසංසයස්‌ස යථා
මුනින්‌දචන්‌දිමා’ලොක, රස ලොල විලොචනො;
ජනො’වක්‌කන්‌තපන්‌ථො’ව, රංසිදස්‌සනපීණිතො.
සංසයායෙ’ව යංකිඤ්‌චි, යදි කීළාදිහෙතුනා;
පයුජ්‌ජතෙ න දොසො’ව, සසංසයසමප්‌පිතො.
යථා
යාතෙ දුතියං නිලයං, ගරුම්‌හි සකගෙහතො;
පාපුණෙය්‍යාම නියතං, සුඛ’මජ්‌ඣයනා’දිනා.
සුභගා භගිනී සා’යං, එතස්‌සි’ච්‌චෙවමාදිකං;
න ‘ගාම්‌ම’මිති නිද්‌දිට්‌ඨං, කවීහි සකලෙහිපි.
දුට්‌ඨා’ලඞ්‌කාරවිගමෙ, සොභනා’ලඞ්‌කතික්‌කමො;
අලඞ්‌කාරපරිච්‌ඡෙදෙ, ආවිභාවං ගමිස්‌සති.
දොසෙ පරීහරිතු මෙස වරො’පදෙසො,
සත්‌ථන්‌තරානුසරණෙන කතො මයෙවං;
විඤ්‌ඤායි’මං ගරුවරාන’ධික’ප්‌පසාදා,
දොසෙ පරං පරිහරෙය්‍ය යසොභිලාසී.
ඉති සඞ්‌ඝරක්‌ඛිතමහාසාමිවිරචිතෙ සුබොධාලඞ්‌කාරෙ
දොසපරිහාරාවබොධො නාම
දුතියො පරිච්‌ඡෙදො.
3. ගුණාවබොධ-තතියපරිච්‌ඡෙද
අනුසන්‌ධි
දස්‌සෙස්‌සං තෙ තතො දානි, සද්‌දෙ සම්‌භූසයන්‌ති යෙ.
සද්‌දාලඞ්‌කාර උද්‌දෙස
පසාදො’ජො, මධුරතා, සමතා, සුඛුමාලතා;
සිලෙසො’දරතා, කන්‌ති, අත්‌ථබ්‍යත්‌ති, සමාධයො.
සද්‌දාලඞ්‌කාර පයොජන
ගුණෙහෙ’තෙහි සම්‌පන්‌නො, බන්‌ධො කවිමනොහරො;
සම්‌පාදියති කත්‌තූනං, කිත්‌ති මච්‌චන්‌තනිම්‌මලං.
සද්‌දාලඞ්‌කාර නිද්‌දෙස
අදූරාහිතසම්‌බන්‌ධ, සුභගා යා පදා’වලි;
සුපසිද්‌ධා’භිධෙය්‍යා’යං, පසාදං ජනයෙ යථා.
අලඞ්‌කරොන්‌තා වදනං, මුනිනො’ධරරංසියො;
සොභන්‌තෙ’රුණරංසී’ව, සම්‌පතන්‌තා’ම්‌බුජො’දරෙ.
ඔජො සමාසබාහුල්‍ය, මෙසො ගජ්‌ජස්‌ස ජීවිතං;
පජ්‌ජෙප්‍ය’නා’කුලො සො’යං,
කන්‌තො කාමීයතෙ යථා.
මුනින්‌ද මන්‌ද සඤ්‌ජාත, හාස චන්‌දන ලිම්‌පිතා;
පල්‌ලවා ධවලා තස්‌සෙ, වෙකො නා’ධරපල්‌ලවො.
පදා’භිධෙය්‍යවිසයං, සමාස බ්‍යාස සම්‌භවං;
යං පාරිණත්‍යං හොතී’හ, සොපි ඔජො’ව තං යථා.
ජොතයිත්‌වාන සද්‌ධම්‌මං, සන්‌තාරෙත්‌වා සදෙවකෙ;
ජලිත්‌වා අග්‌ගිඛන්‌ධො’ව, නිබ්‌බුතො සො සසාවකො.
මත්‌ථකට්‌ඨී මතස්‌සා’පි, රජොභාවං වජන්‌තු මෙ;
යතො පුඤ්‌ඤෙන තෙ සෙන්‌තු, ජින පාද’ම්‌බුජද්‌වයෙ.
ජායතෙ’යං ගුණො තික්‌ඛ, පඤ්‌ඤානමභියොගතො.
මධුරත්‌තං පදාසත්‌ති, ර’නුප්‌පාසවසා ද්‌විධා;
සියා සමසුති පුබ්‌බා, වණ්‌ණා’වුත්‌ති පරො යථා.
යදා එසො’භිසම්‌බොධිං, සම්‌පත්‌තො මුනිපුඞ්‌ගවො;
තදා පභුති ධම්‌මස්‌ස, ලොකෙ ජාතො මහු’ස්‌සවො.
මුනින්‌දමන්‌දහාසා තෙ, කුන්‌ද සන්‌දොහවිබ්‌භමා;
දිසන්‌ත මනුධාවන්‌ති, හසන්‌තා චන්‌දකන්‌තියො.
සබ්‌බකොමලවණ්‌ණෙහි, නා’නුප්‌පාසො පසංසියො;
යථා’යං මාලතීමාලා, ලින ලොලා’ලිමාලිනී.
මුදූහි වා කෙවලෙහි, කෙවලෙහි ඵුටෙහි වා,
මිස්‌සෙහි වා තිධා හොති, වණ්‌ණෙහි සමතා යථා.
කෙවලමුදුසමතා
කොකිලා’ලාපසංවාදී, මුනින්‌දා’ලාපවිබ්‌භමො;
හදයඞ්‌ගමතං යාති, සතං දෙති ච නිබ්‌බුතිං.
කෙවලඵුටසමතා
සම්‌භාවනීයසම්‌භාවං, භගවන්‌තං භවන්‌තගුං;
භවන්‌තසාධනා’කඞ්‌ඛී, කො න සම්‌භාවයෙ විභුං.
මිස්‌සකසමතා
ලද්‌ධචන්‌දනසංසග්‌ග, සුගන්‌ධි මලයා’නිලො;
මන්‌ද මායාති භීතො’ව, මුනින්‌දමුඛමාරුතා.
අනිට්‌ඨුර’ක්‌ඛර’ප්‌පායා, සබ්‌බකොමල නිස්‌සටා;
කිච්‌ඡමුච්‌චාරණා’පෙත, බ්‍යඤ්‌ජනා සුඛුමාලතා.
පස්‌සන්‌තා රූපවිභවං, සුණන්‌තා මධුරං ගිරං;
චරන්‌ති සාධූ [සාධු (සී-ඡන්‌ධානුරක්‌ඛණත්‌ථං)] සම්‌බුද්‌ධ, කාලෙ කෙළිපරම්‌මුඛා.
අලඞ්‌කාරවිහීනා’පි, සතං සම්‌මුඛතෙ’දිසී;
ආරොහති විසෙසෙන, රමණීයා ත’දුජ්‌ජලා.
ලළන්‌ති’මෙ මුනිමෙඝු, ම්‌මදා සාධු සිඛාවලා.
සුඛුමාලත්‌ත මත්‌ථෙ’ව, පදත්‌ථවිසයම්‌පි ච;
යථා මතාදිසද්‌දෙසු, කිත්‌තිසෙසාදිකිත්‌තනං.
සිලිට්‌ඨ පද සංසග්‌ග, රමණීය ගුණා’ලයො;
සබන්‌ධගාරවො සො’යං, සිලෙසො නාම තං යථා.
බාලි’න්‌දුවිබ්‌භම’ච්‌ඡෙදි, නඛරා’වලි කන්‌තිභි;
සා මුනින්‌දපද’ම්‌භොජ, කන්‌ති වො වලිතා’වතං.
උක්‌කංසවන්‌තො යොකොචි, ගුණො යදි පතීයතෙ;
උදාරො’යං භවෙ තෙන, සනාථා බන්‌ධපද්‌ධති.
පාදම්‌භොජ රජො ලිත්‌ත, ගත්‌තා යෙ තව ගොතම;
අහො! තෙ ජන්‌තවො යන්‌ති, සබ්‌බථා නිරජත්‌තනං.
එවං ජිනා’නුභාවස්‌ස, සමුක්‌කංසො’ත්‍ර දිස්‌සති;
පඤ්‌ඤවා විධිනා’නෙන, චින්‌තයෙ පර මීදිසං.
උදාරො සොපි විඤ්‌ඤෙය්‍යො, යං පසත්‌ථ විසෙසනං;
යථා කීළාසරො ලීලා, හාසො හෙමඞ්‌ගදා’දයො.
ලොකිය’ත්‌ථා’න’තික්‌කන්‌තා, කන්‌තා සබ්‌බජනානපි;
කන්‌ති නාමා’තිවුත්‌තස්‌ස, වුත්‌තා සා පරිහාරතො.
යථා මුනින්‌ද ඉච්‌චාදි.
අත්‌ථබ්‍යත්‌තා’භිධෙය්‍යස්‌සා,
නෙය්‍යතා සද්‌දතො’ත්‌ථතො;
සා’යං තදුභයා නෙය්‍ය, පරිහාරෙ පදස්‌සිතා;
යථා මරීචිච්‌චාදි ච, මනොනුරඤ්‌ජනොච්‌චාදි.
පුන අත්‌ථෙන යථා
සභාවා’මලතා ධීර, මුධා පාදනඛෙසු තෙ;
යතො තෙ’වනතා’නන්‌ත, මොළිච්‌ඡායා ජහන්‌ති නො.
‘බන්‌ධසාරො’ති මඤ්‌ඤන්‌ති, යං සමග්‌ගාපි විඤ්‌ඤුනො;
දස්‌සනා’වසරං පත්‌තො, සමාධි නාම’යං ගුණො.
අඤ්‌ඤධම්‌මො තතො’ඤ්‌ඤත්‌ථ, ලොකසීමා’නුරොධතො;
සම්‌මා ආධීයතෙ’ච්‌චෙ’සො, ‘සමාධී’ති නිරුච්‌චති.
සමාධි උද්‌දෙස
නිරූපෙ රූපයුත්‌තස්‌ස, නිරසෙ සරසස්‌ස, ච.
අද්‍රවෙ ද්‍රවයුත්‌තස්‌ස, අකත්‌තරිපි කත්‌තුතා,;
කඨිනස්‌සා’සරීරෙ,පි, රූපං තෙසං කමා සියා.
සමාධිනිද්‌දෙස
අපාණෙ පාණීනං ධම්‌මො
උණ්‌ණා පුණ්‌ණි’න්‌දුනා නාථ! දිවාපි සහ සඞ්‌ගමා;
විනිද්‌දා සම්‌පමොදන්‌ති, මඤ්‌ඤෙ කුමුදිනී තව.
නිරුපෙ රූපයුත්‌තස්‌ස
දයාරසෙසු මුජ්‌ජන්‌තා, ජනා’මතරසෙස්‌වි’ව;
සුඛිතා හතදොසා තෙ, නාථ! පාද’ම්‌බුජා’නතා.
නිරසෙ සරසස්‌ස
මධුරෙපි ගුණෙ ධීර, න’ප්‌පසීදන්‌ති යෙ තව;
කීදිසී මනසොවුත්‌ති, තෙසං ඛාරගුණාන භො’.
අද්‍රවෙ ද්‍රවයුත්‌තස්‌ස
සබ්‌බත්‌ථසිද්‌ධ! චූළක, පුටපෙය්‍යා මහාගුණා;
දිසා සමන්‌තා ධාවන්‌ති, කුන්‌දසොභා ස ලක්‌ඛණා.
අකත්‌තරිපි කත්‌තුතා
මාරා’රිබලවිස්‌සට්‌ඨා, කුණ්‌ඨා නානාවිධා’යුධා;
ලජ්‌ජමානා’ඤ්‌ඤවෙසෙන, ජින! පාදා’නතා තව.
කඨිනස්‌සා සරීරෙ
මුනින්‌දභාණුමා කාලො,
දිතො බොධො’දයා’චලෙ;
සද්‌ධම්‌මරංසිනා භාති, භින්‌ද මන්‌දතමං පරං.
වමනු’ග්‌ගිරනාද්‍යෙ’තං, ගුණවුත්‍ය’පරිච්‌චුතං;
අතිසුන්‌දර මඤ්‌ඤං තු, කාමං වින්‌දති ගාම්‌මතං.
කන්‌තීනං වමනබ්‍යාජා, මුනිපාදනඛා’වලී;
චන්‌දකන්‌තී පිවන්‌තී’ව, නිප්‌පභං තං කරොන්‌තියො.
සචිත්‌තකත්‌තුකං පෙ’තං, ගුණකම්‌මං යදු’ත්‌තමං.
උග්‌ගිරන්‌තො’ව සස්‌නෙහ, රසං ජිනවරො ජනෙ;
භාසන්‌තො මධුරං ධම්‌මං, කං න සප්‌පීණයෙ ජනං.
යො සද්‌දසත්‌ථකුසලො කුසලො නිඝණ්‌ඩු,
ඡන්‌දොඅලඞ්‌කතිසු නිච්‌චකතා’භියොගො;
සො’යං කවිත්‌තවිකලොපි කවීසු සඞ්‌ඛ්‍ය,
මොග්‌ගය්‌හ වින්‌දති හි කිත්‌ති’ මමන්‌දරූපං.
ඉති සඞ්‌ඝරක්‌ඛිතමහාසාමිවිරචිතෙ සුබොධාලඞ්‌කාරෙ
ගුණාවබොධො නාම
තතියො පරිච්‌ඡෙදො.
4. අත්‌ථාලඞ්‌කාරාවබොධ-චතුත්‌ථපරිච්‌ඡෙද
අත්‌ථාලඞ්‌කාරසහිතා, සගුණා බන්‌ධපද්‌ධති;
අච්‌චන්‌තකන්‌තා කන්‌තා [යතො අච්‌චන්‌තකන්‌තා (ක.)] ව වුච්‌චන්‌තෙ තෙ තතො’ධුනා.
සභාව, වඞ්‌කවුත්‌තීනං, භෙදා ද්‌විධා අලංක්‍රියා;
පඨමා තත්‌ථ වත්‌ථූනං, නානාවත්‌ථා’විභාවිනී.
යථා
ලීලා විකන්‌ති සුභගො, දිසා ථිර විලොකනො;
බොධිසත්‌තඞ්‌කුරො භාසං, විරොචි වාච මාසභිං.
වුත්‌ති වත්‌ථුසභාවස්‌ස, යා’ඤ්‌ඤථා සා’පරා භවෙ;
තස්‌සා’නන්‌තවිකප්‌පත්‌තා, හොති බීජො’පදස්‌සනං.
වඞ්‌කවුත්‌ති අත්‌ථාලඞ්‌කාර
උද්‌දෙස
තත්‌ථා’තිසය, උපමා, රූපකා, වුත්‌ති, දීපකං,;
අක්‌ඛෙපො, ත්‌ථන්‌තරන්‍යාසො, බ්‍යතිරෙකො, විභාවනා.
සමාහිතං, පරියාය, වුත්‌ති, බ්‍යාජොපවණ්‌ණනං.
විසෙස, රුළ්‌හාහඞ්‌කාරා, සිලෙසො, තුල්‍යයොගිතා;
නිදස්‌සනං, මහන්‌තත්‌තං, වඤ්‌චනා, ප්‌පකතත්‌ථුති,.
එකාවලි, අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං, සහවුත්‌ති, විරොධිතා;
පරිවුත්‌ති, බ්‌භමො, භාවො, මිස්‌ස, මාසී, රසී, ඉති.
එතෙ භෙදා සමුද්‌දිට්‌ඨා, භාවො ජීවිත මුච්‌චතෙ;
වඞ්‌කවුත්‌තීසු පොසෙසි, සිලෙසො තු සිරිං පරං.
නිද්‌දෙස
පකාසකා විසෙසස්‌ස, සියා’තිසයවුත්‌ති යා;
ලොකා’තික්‌කන්‌තවිසයා, ලොකියා,ති ච සා ද්‌විධා.
ලොකියාතිසයස්‌සෙ’තෙ,
භෙදා යෙ ජාතිආදයො;
පටිපාදීයතෙ ත්‌ව’ජ්‌ජ, ලොකාතික්‌කන්‌තගොචරා.
පිවන්‌ති දෙහකන්‌තී යෙ, නෙත්‌තඤ්‌ජලිපුටෙන තෙ;
නා’ලං හන්‌තුං ජිනෙ’සං ත්‌වං, තණ්‌හං තණ්‌හාහරොපි කිං?
උපමානො’පමෙය්‍යානං, සධම්‌මත්‌තං සියො’පමා;
සද්‌ද, ත්‌ථගම්‌මා, වාක්‍යත්‌ථ, විසයා,ති ච සා භිධා.
සමාස, පච්‌චයෙ, වා’දී, සද්‌දා තෙසං වසා තිධා;
සද්‌දගම්‌මා සමාසෙන, මුනින්‌දො චන්‌දිමා’නනො.
ආයාදී පච්‌චයා තෙහි, වදනං පඞ්‌කජායතෙ;
මුනින්‌දනයන ද්‌වන්‌දං, නීලුප්‌පලදලීයති.
ඉවාදී ඉව, වා, තුල්‍ය, සමාන, නිභ, සන්‌නිභා;
යථා, සඞ්‌කාස, තුලිත, ප්‌පකාස, පතිරූපකා.
සරී, සරික්‌ඛ, සංවාදී, විරොධි, සදිසා, විය;
පටිපක්‌ඛ, පච්‌චනීකා, සපක්‌ඛො, පමිතො, පමා.
පටිබිම්‌බ, පටිච්‌ඡන්‌න, සරූප, සම, සමිතා;
සවණ්‌ණා, භා, පටිනිධි, සධම්‌මා, දි සලක්‌ඛණා.
උසූයත්‍ය, වජානාති, නින්‌දති, ස්‌සති, රුන්‌ධති.
තස්‌ස චොරෙති සොභග්‌ගං, තස්‌ස කන්‌තිං විලුම්‌පති;
තෙන සද්‌ධිං විවදති, තුල්‍යං තෙනා’ධිරොහති.
කච්‌ඡං විගාහතෙ, තස්‌ස, ත මන්‌වෙත්‍ය, නුබන්‌ධති;
තංසීලං, තංනිසෙධෙති, තස්‌ස චා’නුකරොති, මෙ.
උපමානො’පමෙය්‍යානං, සධම්‌මත්‌තං විභාවිභි;
ඉමෙහි උපමාභෙදා, කෙචි නිය්‍යන්‌ති සම්‌පති.
විකාසිපදුමං’වා’ති, සුන්‌දරං සුගතා’නනං;
ඉති ධම්‌මොපමා නාම, තුල්‍යධම්‌මනිදස්‌සනා.
ධම්‌මහීනා ‘‘මුඛ’ම්‌භොජ, සදිසං මුනිනො’’ඉති;
විපරීතො’පමා ‘‘තුල්‍ය, මානනෙන’ම්‌බුජං තව’’.
තවා’නන’මිව’ම්‌භොජං, අම්‌භොජ’මිව තෙ මුඛං;
අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤොපමා සා’යං, අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤොපමානතො.
‘‘යදි කිඤ්‌චි භවෙ’ම්‌භොජං, ලොචන’බ්‌භමුවිබ්‌භමං;
ධාරෙතුං මුඛසොභං තං, තවෙ’’ති අබ්‌භුතොපමා.
‘‘සුගන්‌ධි සොභා සම්‌බන්‌ධී, සිසිරං’සු විරොධි ච;
මුඛං තව’ම්‌බුජංවෙ’ති’’, සා සිලෙසොපමා මතා.
සරූපසද්‌දවාච්‌චත්‌තා, සා සන්‌තානොපමා යථා;
බාලා’වු’ය්‍යානමාලා’යං, සා’ලකා’නනසොභිනී.
ඛයී චන්‌දො, බහුරජං, පදුමං, තෙහි තෙ මුඛං;
සමානම්‌පි සමුක්‌කංසි, ත්‍ය’යං නින්‌දොපමා මතා.
අසමත්‌ථො මුඛෙනි’න්‌දු, ජින! තෙ පටිගජ්‌ජිතුං;
ජළො කලඞ්‌කී’ති අයං, පටිසෙධොපමා සියා.
‘‘කච්‌ඡං චන්‌දාරවින්‌දානං, අතික්‌කම්‌ම මුඛං තව;
අත්‌තනා’ව සමං ජාත’’, මිත්‍ය’සාධාරණොපමා.
‘‘සබ්‌බ’ම්‌භොජ’ප්‌පභාසාරො, රාසිභූතො’ව කත්‌ථචි;
තවා’නනං විභාතී’’ති, හොතා’භූතොපමා අයං.
පතීයතෙ’ත්‌ථගම්‌මා තු, සද්‌දසාමත්‌ථියා ක්‌වචි;
සමාස, ප්‌පච්‌චයෙ, වාදි, සද්‌දයොගං විනා අපි.
සුබ්‍යත්‌තසදිසත්‌තෙන, සා සරූපොපමා මතා.
‘‘මයෙ’ව මුඛසොභා’ස්‌සෙ, ත්‍යල’මින්‌දු! විකත්‌ථනා;
යතො’ම්‌බුජෙපි සා’ත්‌ථීති’’, පරිකප්‌පොපමා අයං.
‘‘කිං වා’ම්‌බුජ’න්‌තොභන්‌තාලි, කිං ලොලනයනං මුඛං;
මම දොලායතෙ චිත්‌ත’’, මිච්‌ච’යං සංසයොපමා.
කිඤ්‌චි වත්‌ථුං පදස්‌සෙත්‌වා, සධම්‌මස්‌සා’භිධානතො;
සාම්‍යප්‌පතීතිසබ්‌භාවා, පතිවත්‌ථුපමා යථා.
ජනෙසු ජායමානෙසු, නෙ’කොපි ජිනසාදිසො;
දුතියො නනු නත්‌ථෙ’ව, පාරිජාතස්‌ස පාදපො.
වාක්‍යත්‌ථෙනෙ’ව වාක්‍යත්‌ථො, යදි කොචූ’පමීයතෙ;
ඉවයුත්‌තා, වියුත්‌තත්‌තා, සා වාක්‍යත්‌ථොපමා ද්‌විධා.
ඉවයුත්‌තා
ජිනො සංක්‌ලෙසතත්‌තානං, ආවිභූතො ජනාන’යං;
ඝම්‌මසන්‌තාපතත්‌තානං, ඝම්‌මකාලෙ’ම්‌බුදො විය.
ඉවවියුත්‌තා
මුනින්‌දානන මාභාති, විලාසෙකමනොහරං;
උද්‌ධං සමුග්‌ගතස්‌සා’පි, කිං තෙ චන්‌ද විජම්‌භනා.
සමුබ්‌බෙජෙති ධීමන්‌තං, භින්‌නලිඞ්‌ගාදිකං තු යං;
උපමාදූසනායා’ල, මෙතං කත්‌ථචි තං යථා.
හංසී’වා’යං සසී භින්‌න, ලිඞ්‌ගා, කාසං සරානි’ව;
විජාති වචනා, හීනා, සා’ව භත්‌තො භටො’ධිපෙ.
‘‘ඛජ්‌ජොතො භාණුමාලී’ව, විභාති’’ත්‍යධිකොපමා;
අඵුට්‌ඨත්‌ථා ‘‘බලම්‌බොධි, සාගරො විය සංඛුභි.’’
‘‘චන්‌දෙ කලඞ්‌කො භිඞ්‌ගො’වෙ’, ත්‍යු’පමාපෙක්‌ඛිනී අයං;
ඛණ්‌ඩිතා කෙරවා’කාරො, සකලඞ්‌කො නිසාකරො.
ඉච්‌චෙවමාදිරූපෙසු, භවන්‌ති විගතා’දරා;
කරොන්‌ති චා’දරං ධීරා, පයොගෙ ක්‌වචි දෙ’ව තු.
ඉත්‌ථීයං’වා’ජනො යාති, වදත්‍යෙ’සා පුමා විය;
පියො පාණා ඉවා’යං මෙ, විජ්‌ජා ධන’මිව’ච්‌චිතා.
අල’මංසුමතො කච්‌ඡං, තෙජසා රොහිතුං අයං.
උපමානො’පමෙය්‍යානං, අභෙදස්‌ස නිරූපනා;
උපමා’ව තිරොභූත, භෙදා රූපක මුච්‌චතෙ.
අසෙස වත්‌ථු විසයං, එකදෙස විවුත්‌ති [විවත්‌ති (ටීකා)], ච;
තං ද්‌විධා පුන පච්‌චෙකං, සමාසාදිවසා තිධා.
අසෙසවත්‌ථුවිසයසමාස
අඞ්‌ගුලිදල සංසොභිං, නඛදීධිති කෙසරං;
සිරසා න පිලන්‌ධන්‌ති, කෙ මුනින්‌ද පද’ම්‌බුජං.
අසෙසවත්‌ථුවිසයඅසමාස
රතනානි ගුණා භූරී, කරුණා සීතලං ජලං;
ගම්‌භීරත්‌ත මගාධත්‌තං, පච්‌චක්‌ඛො’යං ජිනො’ම්‌බුධි.
අසෙසවත්‌ථුවිසයමිස්‌සක
චන්‌දිකා මන්‌දහාසා තෙ, මුනින්‌ද! වදනි’න්‌දුනො;
පබොධයත්‍ය’යං සාධු, මනො කුමුද කානනං.
අසෙසවත්‌ථුවිසයෙ, පභෙදො රූපකෙ අයං;
එකදෙසවිවුත්‌තිම්‌හි, භෙදො දානි පවුච්‌චති.
එකදෙසවිවුත්‌තිසමාස
විලාස හාස කුසුමං, රුචිරා’ධර පල්‌ලවං;
සුඛං කෙ වා න වින්‌දන්‌ති, පස්‌සන්‌තා මුනිනො මුඛං.
එකදෙසවිවුත්‌තිඅසමාස
පාදද්‌වන්‌දං මුනින්‌දස්‌ස, දදාතු විජයං තව;
නඛරංසී පරං කන්‌තා, යස්‌ස පාපජයද්‌ධජා.
එකදෙසවිවුත්‌තිමිස්‌සක
සුනිම්‌මලකපොලස්‌ස, මුනින්‌ද වදනි’න්‌දුනො;
සාධු’ප්‌පබුද්‌ධ හදයං, ජාතං කෙරව කානනං.
රූපකානි බහූන්‍යෙ’ව [ටීකායං උද්‌ධටං යුත්‌තරූපකං සිතපුප්‌ඵුජලං ලොල, නෙත්‌තභිඞ්‌ග තවා’නනං; කස්‌ස නාම මනො ධීර, නාකඩ්‌ඪති මනොහරං;], යුත්‌තා, යුත්‌තාදිභෙදතො;
විසුං න තානි වුත්‌තානි, එත්‌ථෙ’ව’න්‌තොගධානි’ති.
‘‘චන්‌දිමා’කාසපදුම’’, මිච්‌චෙතං ඛණ්‌ඩරූපකං;
දුට්‌ඨ, ‘‘මම්‌බොරුහවනං, නෙත්‌තානි’ච්‌චා’’දි සුන්‌දරං.
පරියන්‌තො විකප්‌පානං, රූපකස්‌සො’පමාය ච;
නත්‌ථි යං තෙන විඤ්‌ඤෙය්‍යං, අවුත්‌ත මනුමානතො.
පුනප්‌පුන මුච්‌චාරණං [පුනප්‌පුනුච්‌චාරණං යං (සී. ක.)], යමත්‌ථස්‌ස, පදස්‌ස ච;
උභයෙසඤ්‌ච විඤ්‌ඤෙය්‍යා, සා’ය’මාවුත්‌ති නාමතො.
අත්‌ථාවුත්‌ති
මනො හරති සබ්‌බෙසං, ආදදාති දිසා දස;
ගණ්‌හාති නිම්‌මලත්‌තඤ්‌ච, යසොරාසි ජිනස්‌ස’යං.
පදාවුත්‌ති
විභාසෙන්‌ති දිසා සබ්‌බා, මුනිනො දෙහකන්‌තියො;
විභා සෙන්‌ති ච සබ්‌බාපි, චන්‌දාදීනං හතා විය.
උභයාවුත්‌ති
ජිත්‌වා විහරති ක්‌ලෙස, රිපුං ලොකෙ ජිනො අයං;
විහරත්‍ය’රිවග්‌ගො’යං, රාසිභූතො’ව දුජ්‌ජනෙ.
එකත්‌ථ වත්‌තමානම්‌පි, සබ්‌බවාක්‍යො’පකාරකං;
දීපකං නාම තං චාදි, මජ්‌ඣ, න්‌තවිසයං තිධා.
ආදි දීපක
අකාසි බුද්‌ධො වෙනෙය්‍ය, බන්‌ධූන මමිතො’දයං;
සබ්‌බපාපෙහි ච සමං, නෙකතිත්‌ථියමද්‌දනං.
මජ්‌ඣෙ දීපක
දස්‌සනං මුනිනො සාධු, ජනානං ජායතෙ’මතං;
තද’ඤ්‌ඤෙසං තු ජන්‌තූනං, විසං නිච්‌චො’පතාපනං.
අන්‌තදීපක
ජිනා’නනි’න්‌දු ඉන්‌දු ච, කස්‌ස නා’නන්‌දකො භවෙ.
මාලාදීපක
හොතා’විප්‌පටිසාරාය, සීලං, පාමොජ්‌ජහෙතු සො;
තං පීතිහෙතු, සා චා’යං, පස්‌සද්‌ධ්‍යා’දි පසිද්‌ධියා.
ඉච්‌චා’දිදීපකත්‌තෙපි, පුබ්‌බං පුබ්‌බ මපෙක්‌ඛිනී;
වාක්‍යමාලා පවත්‌තාති, තං මාලාදීපකං මතං.
අනෙනෙ’ව’ප්‌පකාරෙන, සෙසාන මපි දීපකෙ;
විකප්‌පානං විධාතබ්‌බා, නුගති සුද්‌ධබුද්‌ධිභි.
විසෙස වචනි’ච්‌ඡායං, නිසෙධවචනං තු යං;
අක්‌ඛෙපො නාම සොයඤ්‌ච, තිධා කාලප්‌පභෙදතො.
එකාකී’ නෙකසෙනං තං, මාරං ස විජයී ජිනො;
කථං ත මථවා තස්‌ස, පාරමීබල මීදිසං.
අතීතක්‌ඛෙපො.
කිං චිත්‌තෙ’ජාසමුග්‌ඝාතං, අපත්‌තො’ස්‌මීති ඛිජ්‌ජසෙ;
පණාමො නනු සො යෙ’ව, සකිම්‌පි සුගතෙ ගතො.
වත්‌තමානක්‌ඛෙපො.
සච්‌චං න තෙ ගමිස්‌සන්‌ති, සිවං සුජනගොචරං;
මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි පරික්‌කන්‌ත [පරිකන්‌ත (ක.)], මානසා යෙ සුදුජ්‌ජනා.
අනාගතක්‌ඛෙපො.
ඤෙය්‍යො අත්‌ථන්‌තරන්‍යාසො, යො, ඤ්‌ඤවාක්‍යත්‌ථසාධනො;
සබ්‌බබ්‍යාපී විසෙසට්‌ඨො, හිවිසිට්‌ඨ’ස්‌ස භෙදතො.
හි රහිත සබ්‌බබ්‍යාපී
තෙපි ලොකහිතා සත්‌තා, සූරියො චන්‌දිමා අපි;
අත්‌ථං පස්‌ස ගමිස්‌සන්‌ති, නියමො කෙන ලඞ්‌ඝ්‍යතෙ.
හි සහිත සබ්‌බබ්‍යාපී
සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං, වසී සොපි මුනිස්‌සරො;
ගතො’ව නිබ්‌බුතිං සබ්‌බෙ, සඞ්‌ඛාරා න හි සස්‌සතා.
හි රහිත විසෙසට්‌ඨ
නනු යුත්‌තා ගති සා’යං, වෙසාරජ්‌ජ සමඞ්‌ගිනං.
හි සහිත විසෙසට්‌ඨ
සුරත්‌තං තෙ’ධරඵුටං, ජින! රඤ්‌ජෙති මානසං;
සයං රාගපරීතා හි, පරෙ රඤ්‌ජෙන්‌ති සඞ්‌ගතෙ.
වාච්‌චෙ ගම්‌මෙ ථ වත්‌ථූනං, සදිසත්‌තෙ පභෙදනං;
බ්‍යතිරෙකො’ය’මප්‍යෙ’කො, භයභෙදා චතුබ්‌බිධො.
වාච්‌චඑකබ්‍යතිරෙක
ගම්‌භීරත්‌ත මහත්‌තාදි, ගුණා ජලධිනා ජින!;
තුල්‍යො ත්‌ව මසි භෙදො තු, සරීරෙනෙ’දිසෙන තෙ.
වාච්‌ච උභයබ්‍යතිරෙක
මහාසත්‌තා’තිගම්‌භීරා, සාගරො සුගතොපි ච;
සාගරො’ඤ්‌ජනසඞ්‌කාසො, ජිනො චාමීකරජ්‌ජුති.
ගම්‌ම එකබ්‍යතිරෙක
න සන්‌තාපාපහං නෙවි, ච්‌ඡිතදං මිගලොචනං;
මුනින්‌ද! නයනද්‌වන්‌දං, තව තග්‌ගුණ භූසිතං.
ගම්‌මඋභයබ්‍යතිරෙක
මුනින්‌දානන මම්‌භොජ, මෙසං නානත්‌ත මීදිසං;
සුවුත්‌තා’මතසන්‌දායී, වදනං නෙ’දිස’ම්‌බුජං.
පසිද්‌ධං කාරණං යත්‌ථ, නිවත්‌තෙත්‌වා’ ඤාකාරණං;
සාභාවිකත්‌ත මථවා, විභාබ්‍යං සා විභාවනා.
කාරණන්‌තරවිභාවනා
අනඤ්‌ජිතා’සිතං නෙත්‌තං, අධරො රඤ්‌ජිතා’රුණො;
සමානතා භමු චා’යං, ජිනා’නාවඤ්‌චිතා තව.
සාභාවික විභාවනා
න හොති ඛලු දුජ්‌ජන්‍ය, මපි දුජ්‌ජනසඞ්‌ගමෙ;
සභාවනිම්‌මලතරෙ, සාධුජන්‌තූන චෙතසි.
පටිසඞ්‌ඛරණං තෙසං, අලඞ්‌කාරතායො’දිතං.
භාවා’භාව කිච්‌චවසා, චිත්‌තහෙතුවසාපි ච;
භෙදා’නන්‌තා ඉදං තෙසං, මුඛමත්‌ත නිදස්‌සනං.
පරමත්‌ථපකාසෙ’ක, රසා සබ්‌බමනොහරා;
මුනිනො දෙසනා’යං මෙ, කාමං තොසෙති මානසං.
භාවකිච්‌චො කාරකහෙතු.
ධීරෙහි සහ සංවාසා, සද්‌ධම්‌මස්‌සා’භියොගතො;
නිග්‌ගහෙනි’න්‌ද්‍රියානඤ්‌ච, දුක්‌ඛස්‌සු’පසමො සියා.
අභාවකිච්‌චො කාරකහෙතු.
මුනින්‌ද’චන්‌ද සංවාදි, කන්‌තභාවො’පසොභිනා;
මුඛෙනෙ’ව සුබොධං තෙ, මනං පාපා’භිනිස්‌සටං.
භාවකිච්‌චො ඤාපකහෙතු.
සාධුහත්‌ථා’රවින්‌දානි, සඞ්‌කොචයති තෙ කථං;
මුනින්‌ද! චරණද්‌වන්‌ද, රාගබාලා’තපො ඵුසං?
අයුත්‌තකාරී චිත්‌තහෙතු.
සඞ්‌කොචයන්‌ති ජන්‌තූනං, පාණිපඞ්‌කෙරුහානි’හ;
මුනින්‌ද! චරණද්‌වන්‌ද, නඛ චන්‌දාන’ මංසවො.
යුත්‌තකාරී චිත්‌තහෙතු.
උද්‌දිට්‌ඨානං පදත්‌ථානං, අනුද්‌දෙසො යථාක්‌කමං;
‘සඞ්‌ඛ්‍යාන’මිති නිද්‌දිට්‌ඨං, යථාසඞ්‌ඛ්‍යං කමොපි ච.
ආලාප හාස ලීළාහි, මුනින්‌ද! විජයා තව;
කොකිලා කුමුදානි චො, පසෙවන්‌තෙ වනං ජලං.
සියා පියතරං නාම, අත්‌ථරූපස්‌ස කස්‌සචි;
පියස්‌සා’තිසයෙනෙ’තං, යං හොති පටිපාදනං.
පීතියා මෙ සමුප්‌පන්‌නා, සන්‌ත! සන්‌දස්‌සනා තව;
කාලෙනා’යං භවෙ පීති, තවෙ’ව පුන දස්‌සනා.
වණ්‌ණිතෙනො’පමානෙන, වුත්‍යා’ධිප්‌පෙත වත්‌ථුනො;
සමාසවුත්‌ති නාමා’යං, අත්‌ථ සඞ්‌ඛෙප රූපතො.
අත්‌ථෙ’ව අපරා ප්‍ය’ත්‌ථි, භින්‌නා’භින්‌නවිසෙසනා.
අභින්‌නවිසෙසන
විසුද්‌ධා’මතසන්‌දායී, පසත්‌ථරතනා’ලයො;
ගම්‌භීරො චා’ය’ මම්‌බොධි, පුඤ්‌ඤෙනා’පාදිතො මයා.
භින්‌නාභින්‌නවිසෙසන
ඉච්‌ඡිත’ත්‌ථපදො සාරො, ඵලපුප්‌ඵො’පසොභිතො;
සච්‌ඡායො’ය’මපුබ්‌බොව කප්‌පරුක්‌ඛො සමුට්‌ඨිතො.
සාගරත්‌තෙන සද්‌ධම්‌මො, රුක්‌ඛත්‌තෙනො’දිතො ජිනො;
සබ්‌බෙ සාධාරණා ධම්‌මා, පුබ්‌බත්‍රා’ඤ්‌ඤත්‍ර තු’ත්‌තයං.
වත්‌ථුනො’ඤ්‌ඤප්‌පකාරෙන, ඨිතා වුත්‌ති තද’ඤ්‌ඤථා;
පරිකප්‌පීයතෙ යත්‌ථ, සා හොති පරිකප්‌පනා.
උපමා’බ්‌භන්‌තරත්‌තෙන, කිරියාදිවසෙන ච;
කමෙනො’දාහරිස්‌සාමි, විවිධා පරිකප්‌පනා.
උපමාබ්‌භන්‌තරපරිකප්‌පනා
ඉච්‌ඡාභඞ්‌ගා’තුරා’සීනා, තා’තිනිච්‌චල මච්‌ඡරා;
වසං නෙන්‌ති’ව ධීරං තං, තදා යොගා’භියොගතො.
ක්‍රියාපරිකප්‌පනා
ගජං මාරො සමාරුළ්‌හො, යුද්‌ධාය’ච්‌චන්‌ත’මුන්‌නතං;
මග්‌ග මන්‌වෙසතී නූන, ජිනභීතො පලායිතුං.
ගුණපරිකප්‌පනා
මුනින්‌ද! පාදද්‌වන්‌දෙ තෙ, චාරු රාජිව සුන්‌දරෙ;
මඤ්‌ඤෙ පාපා’භි’සම්‌මද්‌ද, ජාතසොණෙන සොණිමා.
මඤ්‌ඤෙ, සඞ්‌කෙ, ධුවං, නූන, මිව, මිච්‌චෙව මාදිහි;
සා’යං බ්‍යඤ්‌ජීයතෙ ක්‌වා’පි, ක්‌වා’පි වාක්‍යෙන ගම්‍යතෙ.
ගම්‌මපරිකප්‌පනා
දයා සඤ්‌ජාත සරසා, දෙහා නික්‌ඛන්‌තකන්‌තියො;
පීණෙන්‌තා ජින! තෙ සාධු, ජනං සරසතං නයුං.
සාධන’න්‌තරලාභො යො, තං වදන්‌ති සමාහිතං.
මාරා’රිභඞ්‌ගා’භිමුඛ, මානසො තස්‌ස සත්‌ථුනො;
මහාමහී මහාරවං, රවී’ය’මුපකාරිකා.
අවත්‌වා’භිමතං තස්‌ස, සිද්‌ධියා දස්‌සන’ඤ්‌ඤථා;
වදන්‌ති තං ‘පරියාය, වුත්‌තී’ති සුචිබුද්‌ධයො.
විවට’ඞ්‌ගණනික්‌ඛිත්‌තං, ධන’මාරක්‌ඛ වජ්‌ජිතං;
ධනකාම! යථාකාමං, තුවං ගච්‌ඡ යදිච්‌ඡසි.
ථුතිං කරොති නින්‌දන්‌තො, විය තං බ්‍යාජවණ්‌ණනං;
දොසා’භාසා ගුණා එව, යන්‌ති සන්‌නිධි මත්‍ර හි.
සඤ්‌චාලෙතු මලං ත්‌වං’සි, භුසං කුවලයා’ඛිලං;
විසෙසං තාවතා නාථ!, ගුණානං තෙ වදාම කිං?
විසෙසි’ච්‌ඡායං දබ්‌බස්‌ස, ක්‍රියා, ජාති, ගුණස්‌ස ච;
වෙකල්‌ලදස්‌සනං යත්‍ර, විසෙසො නාම යං භවෙ.
න රථා, න ච මාතඞ්‌ගා, න හයා, න පදාතයො;
ජිතො මාරාරි මුනිනා, සම්‌භාරාවජ්‌ජනෙන හි.
දබ්‌බවිසෙසවුත්‌ති.
න බද්‌ධා භූකුටි, නෙව, ඵුරිතො දසනච්‌ඡදො;
මාරාරිභඞ්‌ගං චා’කාසි, මුනි වීරො වරො සයං.
ක්‍රියාවිසෙසවුත්‌ති.
න දිසාසු බ්‍යාත්‌තා [තතා (ක.)] රංසි,
නා’ලොකො ලොකපත්‌ථටො;
තථාප්‍ය’න්‌ධතමහරං, පරං සාධුසුභාසිතං.
ජාතිවිසෙසවුත්‌ති.
න ඛරං, න හි වා ථද්‌ධං, මුනින්‌ද! වචනං තව;
තථාපි ගාළ්‌හං ඛණති, නිම්‌මූලං ජනතාමදං.
ගුණවිසෙසවුත්‌ති
වදන්‌ති විඤ්‌ඤූවචනං, රුළ්‌හාහඞ්‌කාර මීදිසං.
දමෙ නන්‌දොපනන්‌දස්‌ස, කිං මෙ බ්‍යාපාරදස්‌සනා?
පුත්‌තා මෙ පාදසම්‌භත්‌තා, සජ්‌ජා සන්‌තෙ’ව තාදිසෙ.
සිලෙසො වචනා’නෙකා, භිධෙය්‍යෙ’කපදායුතං;
අභින්‌නපදවාක්‍යාදි, වසා තෙධා’ය මීරිතො.
අන්‌ධතමහරො හාරී, සමාරුළ්‌හො මහොදයං;
රාජතෙ රංසිමාලී’යං, භගවා බොධයං ජනෙ.
අභින්‌නපදවාක්‍යසිලෙසො.
සාරදා’මලකා’භාසො, සමානීත පරික්‌ඛයො;
කුමුදා’කරසම්‌බොධො, පීණෙති ජනතං සුධී.
භින්‌නපදවාක්‍යසිලෙසො.
සමාහිත’ත්‌තවිනයො, අහීන මද මද්‌දනො;
සුගතො විසදං පාතු, පාණිනං සො විනායකො.
භින්‌නාභින්‌නපදවාක්‍යසිලෙසො.
විරුද්‌ධා, විරුද්‌ධා, භින්‌න, කම්‌මා, නියමවා, පරො;
නියම’ක්‌ඛෙපවචනො, අවිරොධි, විරොධ්‍ය’පි.
ඔචිත්‍ය සම්‌පොසකාදි, සිලෙසො, පදජා’දි [පදජාති (ක.)] පි;
එසං නිදස්‌සනෙස්‌වෙ’ව, රූප මාවි භවිස්‌සති.
විරුද්‌ධකම්‌මසිලෙස
සවසෙ වත්‌තයං ලොකං, අඛිලං කල්‌ලවිග්‌ගහො;
පරාභවති මාරාරි, ධම්‌මරාජා විජම්‌භතෙ.
අවිරුද්‌ධකම්‌මසිලෙස
සභාවමධුරං පුඤ්‌ඤ විසෙසො’දය සම්‌භවං;
සුණන්‌ති වාචං මුනිනො, ජනා පස්‌සන්‌ති චා’මතං.
අභින්‌නකම්‌මසිලෙස
මනො පීණෙති ජන්‌තූනං, ජිනො වාචාය භාය ච.
නියමවන්‌තසිලෙස
කෙස’ක්‌ඛීනං’ව කණ්‌හත්‌තං, භමූනංයෙව වඞ්‌කතා;
පාණිපාදා’ධරානං’ව, මුනින්‌දස්‌සා’භිරත්‌තතා.
නියමක්‌ඛෙපසිලෙස
පාණිපාදා’ධරෙස්‌වෙ’ව, සාරාගො තව දිස්‌සති;
දිස්‌සතෙ සො’ය මථවා, නාථ! සාධුගුණෙස්‌ව’පි.
අවිරොධිසිලෙස
සලක්‌ඛණො’තිසුභගො, තෙජස්‌සී නියතො’දයො;
ලොකෙසො ජිතසංක්‌ලෙසො,
විභාති සමණිස්‌සරො.
විරොධිසිලෙස
අසමොපි සමො ලොකෙ,
ලොකෙසොපි නරුත්‌තමො;
සදයො ප්‍ය’දයො පාපෙ, චිත්‌තා’යං මුනිනො ගති.
ඔචිත්‍යසම්‌පොසකපදසිලෙස
සංසාරදුක්‌ඛො’පහතා, වනතා ජනතා ත්‌වයි;
සුඛ මිච්‌ඡිත මච්‌චන්‌තං, අමතන්‌දද! වින්‌දති.
ගුණයුත්‌තෙහි වත්‌ථූහි, සමං කත්‌වාන කස්‌සචි;
සංකිත්‌තනං භවති යං, සා මතා තුල්‍යයොගිතා.
සම්‌පත්‌තසම්‌මදො ලොකො, සම්‌පත්‌තා’ලොකසම්‌පදො;
උභොහි රංසිමාලී ච, භගවා ච තමොනුදො.
අත්‌ථන්‌තරං සාධයතා, කිඤ්‌චි තං සදිසං ඵලං;
දස්‌සීයතෙ අසන්‌තං වා, සන්‌තං වා තං නිදස්‌සනං.
අසන්‌තඵලනිදස්‌සන
ධම්‌මරාජවිරුද්‌ධානං, සූචයන්‌තා දුර’න්‌තතං.
සන්‌තඵලනිදස්‌සන
සිරො නික්‌ඛිත්‌ත චරණො, ච්‌ඡරියාන’ම්‌බුජාන’යං;
පරම’බ්‌භුතතං ලොකෙ, විඤ්‌ඤාපෙත’ත්‌තනො ජිනො.
විභූතියා මහන්‌තත්‌තං, අධිප්‌පායස්‌ස වා සියා;
පරමුක්‌කංසතං යාතං, තං මහන්‌තත්‌ත මීරිතං.
විභූතිමහන්‌තත්‌ත
කිරීට රතන’ච්‌ඡායා, නුවිද්‌ධා’තප වාරණො;
පුරා පරං සිරිං වින්‌දි, බොධිසත්‌තො’ භිනික්‌ඛමා.
අධිප්‌පායමහන්‌තත්‌ත
සත්‌තො සම්‌බොධියං බොධි, සත්‌තො සත්‌තහිතාය සො;
හිත්‌වා ස්‌නෙහරසාබන්‌ධ, මපි රාහුලමාතරං.
ගොපෙත්‌වා වණ්‌ණනීයං යං, කිඤ්‌චි දස්‌සීයතෙ පරං;
අසමං වා සමං තස්‌ස, යදි සා වඤ්‌චනා මතා.
අසමවඤ්‌චනා
පුරතො න සහස්‌සෙසු, න පඤ්‌චෙසු ච තාදිනො;
මාරො පරෙසු තස්‌සෙ’සං, සහස්‌සං දසවඩ්‌ඪිතං.
සමවඤ්‌චනා
විවාද මනුයුඤ්‌ජන්‌තො, මුනින්‌දවදනි’න්‌දුනා;
සම්‌පුණ්‌ණො චන්‌දිමා නා’යං, ඡත්‌ත මෙතං මනොභුනො.
පරානුවත්‌තනාදීහි, නිබ්‌බින්‌දෙනි’හ යා කතා;
ථුති ර’ප්‌පකතෙ සා’යං, සියා අප්‌පකතත්‌ථුති.
සුඛං ජීවන්‌ති හරිණා, වනෙස්‌ව’පරසෙවිනො;
අනායාසො පලාභෙහි, ජලදබ්‌භඞ්‌කුරාදිභි.
උත්‌තරං උත්‌තරං යත්‌ථ, පුබ්‌බපුබ්‌බවිසෙසනං;
සියා එකාවලි සා’යං, ද්‌විධා විධි, නිසෙධතො.
විධිඑකාවලි
රංසීතමොපහානෙ’ක, රසා සොභන්‌ති සත්‌ථුනො.
නිසෙධඑකාවලි
අසන්‌තුට්‌ඨො යති නෙව,
සන්‌තොසො නා’ලයාහතො;
නා’ලයො යො ස ජන්‌තූනං, නා’නන්‌ත බ්‍යසනා වහො.
යහිං භූසිය භූසත්‌තං, අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං තු වත්‌ථුනං;
විනා’ව සදිසත්‌තං තං, අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤවිභූසනං.
බ්‍යාමං’සු මණ්‌ඩලං තෙන, මුනිනා ලොකබන්‌ධුනා;
මහන්‌තිං වින්‌දතී කන්‌තිං, සොපි තෙනෙව තාදිසිං.
කථනං සහභාවස්‌ස, ක්‍රියාය ච, ගුණස්‌ස ච;
‘සහවුත්‌තී’ති විඤ්‌ඤෙය්‍යං, ත’දුදාහරණං යථා.
ක්‍රියාසහවුත්‌ති
ජලන්‌ති චන්‌දරංසීහි, සමං සත්‌ථු නඛං සවො;
විජම්‌භති ච චන්‌දෙන, සමං තම්‌මුඛචන්‌දිමා.
ගුණසහවුත්‌ති
ජිනො’දයෙන මලීනං, සහ දුජ්‌ජන චෙතසා;
පාපං දිසා සුවිමලා, සහ සජ්‌ජන චෙතසා.
විරොධීනං පද’ත්‌ථානං, යත්‌ථ සංසග්‌ගදස්‌සනං;
සමුක්‌කංසා’භිධානත්‌ථං, මතා සා’යං විරොධිතා.
ගුණා සභාව මධුරා, අපි ලොකෙ’ක බන්‌ධුනො;
සෙවිතා පාප සෙවීනං, සම්‌පදූසෙන්‌ති මානසං.
යස්‌ස කස්‌ස චි දානෙන, යස්‌ස කස්‌ස චි වත්‌ථුනො;
විසිට්‌ඨස්‌ස ය මාදානං, ‘පරිවුත්‌තී’ති සා මතා.
පුරා පරෙසං දත්‌වාන, මනුඤ්‌ඤං නයනාදිකං;
මුනිනා සමනුප්‌පත්‌තා, දානි සබ්‌බඤ්‌ඤුතාසිරී [මුනින්‌ද! සමනුප්‌පත්‌තො, දානි සබ්‌බඤ්‌ඤුතාසිරිං (ක.)].
සංසයා’පගතං වත්‌ථුං, යත්‌ථ සො’යං භමො මතො.
සමං දිසාසු’ජ්‌ජලාසු, ජින පාද නඛං’සුනා;
පස්‌සන්‌තා අභිනන්‌දන්‌ති, චන්‌දා’තප මනා ජනා.
පවුච්‌චතෙ යං නාමාදි, කවීනං භාවබොධනං;
යෙන කෙනචි වණ්‌ණෙන, භාවො නාමා’ය මීරිතො.
නනු තෙයෙ’ව සන්‌තානො, සාගරා න කුලාචලා;
මනම්‌පි මරියාදං යෙ, සංවට්‌ටෙපි ජහන්‌ති නො.
අඞ්‌ගඞ්‌ගි භාවා සදිස, බලභාවා ච බන්‌ධනෙ;
සංසග්‌ගො’ලඞ්‌කතීනං යො, තං ‘මිස්‌ස’න්‌ති පවුච්‌චති.
අඞ්‌ගඞ්‌ගීභාවමිස්‌ස
පසත්‌ථා මුනිනො පාද, නඛ රංසි මහානදී;
අහො! ගාළ්‌හං නිමුග්‌ගෙපි, සුඛයත්‍යෙ’ව තෙ ජනෙ.
සදිස බල භාව මිස්‌ස
වෙසො සභාව මධුරො, රූපං නෙත්‌ත රසායනං;
මධූ’ව මුනිනො වාචා, න සම්‌පීණෙති කං ජනං.
ආසී නාම සියා’ත්‌ථස්‌ස, ඉට්‌ඨස්‌සා’සීසනං යථා;
තිලොකෙ’කගති නාථො,
පාතු ලොක මපායතො.
රස’ප්‌පතීති ජනකං, ජායතෙ යං විභූසනං;
‘රසවන්‌ත’න්‌ති තං ඤෙය්‍යං, රසවන්‌ත විධානතො.
රාගා’නත’බ්‌භුත සරොජ මුඛං ධරාය,
පාදා තිලොකගරුනො’ධික බන්‌ධරාගා;
ආදාය නිච්‌චසරසෙන කරෙන ගාළ්‌හං,
සඤ්‌චුම්‌බයන්‌ති සතතා’හිත සම්‌භමෙන.
සඞ්‌ඛෙපතො නිගදිතො’ය මලඞ්‌කතීනං;
භෙදො’පරූපරි කවීහි විකප්‌පියානං,
කො නාම පස්‌සිතු මලං ඛලු තාස මන්‌තං.
ඉති සඞ්‌ඝරක්‌ඛිතමහාසාමි විරචිතෙ සුබොධාලඞ්‌කාරෙ
අත්‌ථාලඞ්‌කාරාවබොධො නාම
චතුත්‌ථො පරිච්‌ඡෙදො.
5. භාවාවබොධ-පඤ්‌චමපරිච්‌ඡෙද
පටිභානවතා ලොක, වොහාර’මනුසාරිනා;
තතො’චිත්‍ය සමුල්‌ලාස, වෙදිනා කවිනා පරං.
ඨායිසම්‌බන්‌ධිනො භාව, විභාවා සා’නුභාවකා;
සම්‌බජ්‌ඣන්‌ති නිබන්‌ධා තෙ, රස’ස්‌සාදාය සාධුනං.
භාවඅධිප්‌පාය
චිත්‌ත වුත්‌ති විසෙසා තු, භාවයන්‌ති රසෙ යතො;
රත්‍යාදයො තතො භාව, සද්‌දෙන පරිකිත්‌තිතා.
ඨායීභාවඅධිප්‌පාය
විරොධිනා’ඤ්‌ඤභාවෙන, යො භාවො න තිරොහිතො;
සීලෙන තිට්‌ඨති’ච්‌චෙසො, ‘ඨායීභාවො’ති සද්‌දිතො.
ඨායීභාවප්‌පභෙදඋද්‌දෙස
රති, හස්‌සො, ච සොකො, ච,
කොධු, ස්‌සාහා, භයං,පි ච;
ජිගුච්‌ඡා, විම්‌හයො, චෙව, සමො ච නව ඨායිනො.
බ්‍යභිචාරීභාවඅධිප්‌පාය
තිරොභාවා, විභාවා’දි, විසෙසනා’භිමුඛ්‍යතො;
යෙ තෙ චරන්‌ති සීලෙන, තෙ හොන්‌ති බ්‍යභිචාරිනො.
බ්‍යභිචාරිභාවපභෙද
ධිති, ජළතා, දීනතු, ග්‌ගා, ලසත්‌තං,
සුත්‌තං, තාසො, ගිලානු, ස්‌සුක, හරිස,
සති, ස්‌සා, විසාදා, බහිත්‌ථා [බහිද්‌ධා (ක.)];
චින්‌තා, ගබ්‌බා, පමාරො, මරිස, මද,
මතු, ම්‌මාද, මොහා, විබොධො,
නිද්‌දා, වෙගා, සබිලං, මරණ,
චපලතා [සචපලා (ක.)], බ්‍යාධි, තෙත්‌තිංස මෙතෙ.
සත්‌තිකභාවඅධිප්‌පාය
සමාහිත’ත්‌ත’ප්‌පභවං, සත්‌තං [සත්‌වං (ක.)] තෙනො’පපාදිතා;
සත්‌තිකා [සාත්‌විකා (ක.)] ප්‍ය’නුභාවත්‌තෙ, විසුං භාවා භවන්‌ති තෙ.
සත්‌තිකභාවප්‌පභෙද
ථම්‌භො, පළය, රොමඤ්‌චා, තථා සෙද, ස්‌සු, වෙපථු;
වෙවණ්‌ණියං, විසරතා, භාවා’ට්‌ඨෙ’තෙ තු සත්‌තිකා.
යදා රත්‍යාදයො භාවා, ඨිතිසීලා න හොන්‌ති චෙ;
තදා සබ්‌බෙපි තෙ භාවා, භවන්‌ති බ්‍යභිචාරිනො.
විභාවො කාරණං තෙසු, ප්‌පත්‌තියු’ද්‌දීපනෙ තථා;
යො සියා බොධකො තෙසං,
අනුභාවො’ය මීරිතො.
නෙකහෙතුං මනොවුත්‌ති, විසෙසඤ්‌ච විභාවිතුං;
භාවං විභාවා’නුභාවා, වණ්‌ණියා බන්‌ධනෙ ඵුටං.
සවිභාවා’නුභාවෙහි, භාවා තෙ තෙ යථාරහං;
වණ්‌ණනීයා යථො’චිත්‍යං, ලොකරූපා’නුගාමිනා.
බහි නිස්‌සට සෙදාදි, අනුභාවෙහි වණ්‌ණියා.
රසඅධිප්‌පාය
සාමාජිකාන මානන්‌දො, යො බන්‌ධත්‌ථා’නුසාරිනං;
රසීයතීති තඤ්‌ඤූහි, රසො නාමා’ය’මීරිතො.
රසප්‌පභෙද
සවිභාවා, නුභාවෙහි, සත්‌තික,බ්‍යභිචාරිභි;
අස්‌සාදියත්‌ත මානීය, මානො ඨායෙ’ව සො රසො.
සිඞ්‌ගාර,හස්‌ස,කරුණා, රුද්‌ද,වීර,භයානකා;
බීභච්‌ඡ,බ්‌භුත,සන්‌තා, ච, රසා ඨායීන නුක්‌කමා.
දුක්‌ඛරූපෙ’ය’ මානන්‌දො, කථං නු කරුණාදිකෙ?
සියා සොතූනමානන්‌දො,
සොකො වෙස්‌සන්‌තරස්‌ස හි.
ඨායීභාව නිද්‌දෙස රතිට්‌ඨායීභාව
රම්‌ම,දෙස, කලා, කාල, වෙසාදි, පටිසෙවනා;
යුවාන’ඤ්‌ඤොඤ්‌ඤරත්‌තානං, පමොදො රති රුච්‌චතෙ.
යුත්‍යා භාවානුභාවා තෙ, නිබන්‌ධා පොසයන්‌ති නං;
සොප්‍ය’යොග, විප්‌පයොග, සම්‌භොගානං වසා තිධා.
හස්‌සට්‌ඨායීභාව
විකාරා’කතිආදීහි, අත්‌තනො ථ පරස්‌ස වා;
හස්‌සො නිද්‌දා, සමා’ලස්‍ය, මුච්‌ඡාදි,බ්‍යභිචාරිභි;
පරිපොසෙ සියා හස්‌සො, භිය්‍යො’ත්‌ථිපභුතීනං සො.
හස්‌සප්‌පභෙද
සිත මිහ විකාසි නයනං,
කිඤ්‌චා’ලක්‌ඛිය දිජං තු තං හසිතං;
මධුරස්‌සරං විහසිතං, අංසසිරොකම්‌පමුපහසිතං.
ද්‌වෙ ද්‌වෙ කථිතා චෙ’සං,
ජෙට්‌ඨෙ [මජ්‌ඣෙ’ධමෙති එත්‌ථ මජ්‌ඣෙ අධමෙති පදච්‌ඡෙදො] මජ්‌ඣෙ’ධමෙ ච කමසො.
කරුණට්‌ඨායීභාව
සොකරූපො තු කරුණො, නිට්‌ඨප්‌පත්‌ති’ට්‌ඨ නාසතො;
තත්‌ථා’නුභාවා රුදිත, පළය,ත්‌ථම්‌භකාදයො;
විසාදා,ලස්‍ය,මරණ, චින්‌තා’දී බ්‍යභිචාරිනො.
රුද්‌දට්‌ඨායීභාව
කොධො මච්‌ඡරියා’දීහි, පොසෙ තාස, මදාදිභි;
නයනා’රුණතාදීහි, රුද්‌දො නාම රසො භවෙ.
වීරට්‌ඨායීභාව
පතාප, වික්‌කමා’දීහු, ස්‌සාහො ‘වීරො’ති සඤ්‌ඤිතො;
රණ,දාන,දයායොගා, වීරො’යං තිවිධො භවෙ;
තෙවා’නුභාවා ධිති,ම, ත්‍යා’දයො බ්‍යභිචාරිනො.
භයට්‌ඨායීභාව
විකාරා,සනි,සත්‌තා’දි, භයු’ක්‌කංසො භයානකො;
සෙදා’දයො නුභාවෙ’ත්‌ථ, තාසා’දී බ්‍යභිචාරිනො.
ජිගුච්‌ඡාට්‌ඨායීභාව
ජිගුච්‌ඡා රුධිරා’දීහි, පූත්‍යා’දීහි විරාගතො;
බීභච්‌ඡො ඛොභනු’බ්‌බෙගී, කමෙන කරුණායුතො;
නාසා විකූණනාදීහි, සඞ්‌කාදීහි’ස්‌ස පොසනං.
විම්‌හයට්‌ඨායීභාව
අති ලොක පදත්‌ථෙහි, විම්‌හයො’යං රසො’බ්‌භුතො;
තස්‌සා’නුභාවා සෙද,ස්‌සු, සාධුවාදා’දයො සියුං;
තාසා,වෙග,ධිති,ප්‌පඤ්‌ඤා, හොන්‌තෙ’ත්‌ථ බ්‍යභිචාරිනො.
සමට්‌ඨායීභාව
ඨායීභාවො සමො මෙත්‌තා, දයා,මොදා’දි සම්‌භවො;
භාවාදීහි ත’දුක්‌කංසො, සන්‌තො සන්‌ත නිසෙවිතො.
ඉති සඞ්‌ඝරක්‌ඛිත මහාසාමිවිරචිතෙ සුබොධාලඞ්‌කාරෙ
රසභාවා’වබොධො නාම
පඤ්‌චමො පරිච්‌ඡෙදො.
සුබොධාලඞ්‌කාරො සමත්‌තො.
No comments:
Post a Comment